Μια νέα μελέτη που βασίζεται σε ένα τεράστιο σύνολο δεδομένων από αναρτήσεις που συλλέχθηκαν από σελίδες και ομάδες του Facebook κατά την προεκλογική περίοδο των προεδρικών εκλογών του 2020 στις ΗΠΑ διαπιστώνει ότι η οπτική παραπληροφόρηση είναι ευρέως διαδεδομένη σε όλη την πλατφόρμα και ότι είναι ιδιαίτερα ασύμμετρη μεταξύ των κομματικών γραμμών, με τις εικόνες που σχετίζονται με προφίλ που κλίνουν προς την άκρα δεξιά να είναι πέντε έως οκτώ φορές πιο πιθανό να είναι παραπλανητικές.
Στην εργασία “Visual misinformation on Facebook”, που δημοσιεύεται αυτή την εβδομάδα στο Journal of Communication, μελετητές από το Τμήμα Επικοινωνίας και Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου Texas A&M, το Tow Center for Digital Journalism του Πανεπιστημίου Columbia και το Institute for Data, Democracy & Politics του Πανεπιστημίου George Washington συνέλεξαν και ανέλυσαν σχεδόν 14 εκατομμύρια αναρτήσεις από περισσότερες από 14.000 σελίδες και 11.000 δημόσιες ομάδες από τον Αύγουστο έως τον Οκτώβριο του 2020.
Από αυτό το σώμα, οι ερευνητές κατέληξαν σε ένα αντιπροσωπευτικό σύνολο δεδομένων πολιτικών εικόνων και σε ένα άλλο σύνολο εικόνων που απεικόνιζαν συγκεκριμένα πολιτικά πρόσωπα. Από την ανάλυση διαπιστώθηκε ότι το 23% των πολιτικών εικόνων του δείγματος περιείχαν παραπληροφόρηση, ενώ το 20% εκείνων που απεικόνιζαν πολιτικό πρόσωπο ήταν παραπλανητικές.
Μια νέα μεθοδολογία
“Η μελέτη μας είναι η πρώτη επιστημονική απόπειρα που γνωρίζουμε να παράσχει έγκυρες, σε κλίμακα πλατφόρμας, εκτιμήσεις για την επικράτηση της οπτικής παραπληροφόρησης στο Facebook – και μάλιστα η πρώτη μελέτη σε οποιαδήποτε πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης που εκτιμά την κλίμακα της οπτικής παραπληροφόρησης με βάση την πολιτική στις ΗΠΑ”, γράφουν οι συγγραφείς, Yunkang Yang του Texas A&M, Trevor Davis του Columbia και Matthew Hindman του GWU.
Η μελέτη των εικόνων και του περιεχομένου βίντεο στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης είναι πιο δύσκολη από τη μελέτη του κειμένου. Η προσέγγιση αυτής της μελέτης για την “εξαιρετικά μεγάλης κλίμακας συλλογή αναρτήσεων εικόνων στο Facebook” ξεκίνησε με μια “μεγαλογραφία των σελίδων και των δημόσιων ομάδων του Facebook που ακολουθούνται ευρύτερα και δημιουργούν τη μεγαλύτερη εμπλοκή από τους χρήστες”. Το προκύπτον “σύνολο δεδομένων είναι τόσο μεγάλο που προσεγγίζει την πλήρη κάλυψη όλων των κορυφαίων πολιτικών δημόσιων σελίδων και ομάδων με έδρα τις ΗΠΑ” και καταγράφει “τη συντριπτική πλειονότητα των αλληλεπιδράσεων που δημιουργούνται από όλες τις πολιτικές δημόσιες ομάδες και σελίδες με έδρα τις ΗΠΑ”.
Από αυτό το τεράστιο σώμα αναρτήσεων, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μια σειρά εργαλείων και μεθόδων, συμπεριλαμβανομένης της εφαρμογής του API αναγνώρισης προσώπου της Amazon για τον εντοπισμό πολιτικών προσώπων, της αντίστροφης αναζήτησης εικόνων της Google για τον εντοπισμό εικόνων που είχαν προηγουμένως ελεγχθεί από δημοσιογράφους και της χειροκίνητης κωδικοποίησης για να χαρακτηρίσουν μια εικόνα ως παραπλανητική εάν “προωθεί ανυπόστατες θεωρίες συνωμοσίας, διαδίδει στοιχεία γνωστών εκστρατειών πολιτικής παραπληροφόρησης, διατυπώνει ισχυρισμούς που είναι αποδεδειγμένα ψευδείς ή τοποθετεί γεγονότα σε παραπλανητικό πλαίσιο”. (Το σύστημα κωδικοποίησης έλαβε επίσης υπόψη το χιούμορ και τη σάτιρα: “Εάν οι θεατές θα έπρεπε πιθανότατα να αποδεχτούν ένα ψεύδος για να βρουν μια ανάρτηση εικόνας “αστεία”, την κατατάσσουμε ως παραπληροφόρηση”).
Τρεις βασικές υποθέσεις
Με τα σύνολα δεδομένων των εικόνων που σχετίζονται με την πολιτική των ΗΠΑ και απεικονίζουν πολιτικές προσωπικότητες των ΗΠΑ στα χέρια τους, οι ερευνητές έθεσαν ως στόχο να προσδιορίσουν την κλίμακα της “παραπληροφόρησης με βάση την εικόνα σε σελίδες και δημόσιες ομάδες στο Facebook κατά την προετοιμασία των εκλογών του 2020 στις ΗΠΑ”, “τον κομματικό χαρακτήρα της παραπληροφόρησης με βάση την εικόνα στο Facebook” και “αν η παραπληροφόρηση με βάση την εικόνα προσελκύει μεγαλύτερη συμμετοχή από τη μη παραπληροφόρηση”.
Από τις 1.000 εικόνες του δείγματος που επικεντρώθηκαν στην πολιτική των ΗΠΑ, 226 περιείχαν στοιχεία παραπληροφόρησης, γεγονός που υποδηλώνει ότι περίπου το 23% όλων αυτών των εικόνων περιέχουν παραπληροφόρηση. Όσον αφορά το ερώτημα του κομματικού χαρακτήρα της παραπληροφόρησης βάσει εικόνων, το 39% των αναρτήσεων εικόνων με δεξιό προσανατολισμό περιείχαν στοιχεία παραπληροφόρησης σε σύγκριση με μόλις το 5% των αναρτήσεων εικόνων με αριστερό προσανατολισμό.
Ομοίως, το 20% του δείγματος εικόνων δημόσιων προσώπων περιείχε παραπληροφόρηση. Ενώ 176 από τις 588 δημοσιεύσεις εικόνων με δεξιό προσανατολισμό στο δείγμα των 1.000 εικόνων βρέθηκαν να είναι παραπλανητικές, μόνο 20 από τις 326 εικόνες με αριστερό προσανατολισμό περιείχαν παραπληροφόρηση.
Το μόνο αμυδρά ενθαρρυντικό αποτέλεσμα, ίσως, είναι ότι οι ερευνητές “δεν βρίσκουν καμία ένδειξη ότι οι παραπλανητικές αναρτήσεις εικόνων δημιουργούν σημαντικά μεγαλύτερη εμπλοκή από τις μη παραπλανητικές αναρτήσεις, αφού ελεγχθεί το μέγεθος της ομάδας ή ο αριθμός των οπαδών της σελίδας”. Αλλά ακόμη και σε αυτό το σημείο δεν είναι απαραίτητα καλά νέα. “Υπάρχει μια επιφύλαξη: με αυτό το σύνολο δεδομένων, δεν μπορούμε να απορρίψουμε την πιθανότητα ότι το παραπλανητικό περιεχόμενο μπορεί να βελτιώσει (ή να μειώσει) την αύξηση του κοινού μιας σελίδας ή ομάδας με την πάροδο του χρόνου, κάτι που θα μπορούσε να αποτελέσει ένα ζήτημα για μελλοντική έρευνα”.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν τέσσερις βασικούς τύπους παραπλανητικών εικόνων: εκείνες που είχαν τροποποιηθεί ώστε να είναι παραπλανητικές, μιμίδια με παραπλανητικό κείμενο, “μη τροποποιημένες εικόνες με ψευδείς ή παραπλανητικές λεζάντες ή ετικέτες” και στιγμιότυπα οθόνης από αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που είναι οι ίδιες παραπλανητικές, όπως τα tweets. Σε αυτό το σύνολο, οι ερευνητές βρήκαν “τέσσερα κύρια θέματα παραπληροφόρησης: (α) εικόνες που απεικόνιζαν τον Joe Biden ως γεροντικό, (β) εικόνες που στόχευαν τον γιο του Joe Biden, Hunter Biden, (γ) εικόνες που υπονοούσαν ότι οι υποψήφιοι των Δημοκρατικών υποστήριζαν τη βία και (δ) εικόνες που προωθούσαν τη θεωρία συνωμοσίας QAnon”.
Ζημιά στη δημοκρατία
Αν και η μελέτη εστιάζει πρωτίστως στον αντίκτυπο της παραπληροφόρησης βάσει εικόνων στην ικανότητα των πολιτών να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις, οι ερευνητές επισημαίνουν ότι ανακάλυψαν έναν δυσανάλογα μεγάλο αριθμό αναρτήσεων πολιτικών εικόνων που στρέφουν το μίσος προς ομάδες όπως οι γυναίκες και οι φυλετικές μειονότητες. “Οι δημοκρατικές γυναίκες δημόσιες προσωπικότητες -ιδιαίτερα οι έγχρωμες- φαίνονται ιδιαίτερα πιθανό να γίνουν στόχος κακοποίησης”, γράφουν.
Αυτή η “προπαγάνδα ταυτότητας” επιδιώκει να απονομιμοποιήσει μη λευκές ομάδες, να εκμεταλλευτεί στερεότυπα και να υπονομεύσει την εκπροσώπηση. Οι συγγραφείς λένε ότι η μελλοντική έρευνα θα πρέπει να θέσει ως προτεραιότητα τη διερεύνηση των επιθέσεων που βασίζονται στην εικόνα και τον εντοπισμό “των χαρακτηριστικών της εικόνας που συμβάλλουν στην οπτική πλαισίωση των μη λευκών δημόσιων προσώπων”.
Ενώ ορισμένοι μπορεί να θεωρούν ότι οι πολιτικές μετριασμού των εταιρειών κοινωνικής δικτύωσης έχουν αντιμετωπίσει το πρόβλημα της παραπληροφόρησης τα τελευταία χρόνια, οποιαδήποτε συζήτηση του θέματος που παραβλέπει τις αναρτήσεις εικόνας είναι ανεπαρκής, λένε οι συγγραφείς.
“Τελικά, τα αποτελέσματά μας εγείρουν βαθιές ανησυχίες σχετικά με τον αντίκτυπο του Facebook στη δημοκρατική πολιτική”, γράφουν. “Ειδικά οι δεξιές σελίδες και ομάδες εξακολουθούν να αναρτούν πληθώρα ψευδών ειδήσεων στην πλατφόρμα. Η ίδια η διεισδυτικότητα της οπτικής παραπληροφόρησης στο Facebook καθιστά δύσκολο να μετρηθούν οι επιπτώσεις της, αλλά είναι πιθανό να είναι εξαιρετικά διαβρωτικές για τη δημοκρατική αυτοδιοίκηση”.