Καθώς ένας στους τρεις ψυχιατρικούς ασθενείς δεν ανταποκρίνεται στη θεραπεία με αντικαταθλιπτικά, οι γιατροί σε ελβετικά νοσοκομεία και ιδιωτικά ιατρεία στρέφονται σε εναλλακτικές μεθόδους, όπως τα ψυχεδελικά. Αλλά οι θεραπείες εξακολουθούν να είναι δαπανηρές, σπάνιες και μερικές φορές άτυπες.
Αφού πέρασε μια δεκαετία με αντικαταθλιπτικά, ο 45χρονος Τζόναθαν Κρέσπο από τη δυτική Ελβετία λέει ότι έφτασε στο χαμηλότερο σημείο όλων των εποχών όταν άρχισε να σκέφτεται να αυτοκτονήσει. Αυτό ήταν που πυροδότησε την περιέργειά του για εναλλακτικές λύσεις στη φαρμακευτική αγωγή.
“Πριν από τέσσερα χρόνια, ο θεραπευτής μου πρότεινε να δοκιμάσω τη θεραπεία ηλεκτροσπασμών στο καντόνι Vaud. Αυτό με τρόμαξε πραγματικά και με έκανε να κάνω κάποια έρευνα”, εξηγεί.
Ο Crespo έπεσε πάνω σε ένα ρεπορτάζ σχετικά με τα Πανεπιστημιακά Νοσοκομεία της Γενεύης (HUG) και τη χρήση ψυχεδελικών ουσιών για τη θεραπεία ασθενών, συμπεριλαμβανομένης της διαιθυλαμίδης του λυσεργικού οξέος (LSD), ενός από τα πιο ισχυρά ψυχεδελικά φάρμακα, και της ψιλοκυβίνης, μιας ποικιλίας ψυχοδραστικών μανιταριών. Αμέσως μετά, ξεκίνησε μια θεραπεία δυόμισι ετών με τη χρήση των δύο αυτών ναρκωτικών και του MDMA, ενός διεγερτικού που μερικές φορές είναι γνωστό ως έκσταση.
Μετά από τρεις συνεδρίες, σταμάτησε να παίρνει τα φάρμακά του και να πίνει αλκοόλ, έχασε βάρος, «επανενσωμάτωσε» το σώμα του και βήμα προς βήμα «άρχισε να αισθάνεται [συναισθήματα] ξανά». Έξι έως δέκα άλλοι ασθενείς παρακολουθούσαν κάθε συνεδρία και περνούσαν τις ίδιες αλλαγές με εκείνον, αλλά εκτός από αυτούς, κανείς δεν μπορούσε πραγματικά να καταλάβει πώς ήταν να υποβάλλεται κανείς σε ψυχοθεραπεία με τη βοήθεια ψυχεδελικών ουσιών.
“Οι ασθενείς συχνά λένε, “ο σύζυγός μου ή η σύζυγός μου δεν μπορούν να καταλάβουν τι περνάω”. Οι άνθρωποι νομίζουν ότι είμαστε λίγο τρελοί”, λέει ο Crespo. Γι’ αυτό συνίδρυσε το Psychedélos, μια ένωση αφιερωμένη στην ευημερία των ασθενών και στον αποστιγματισμό των ουσιών που κάποτε συνδέονταν με το κίνημα της αντικουλτούρας των Ηνωμένων Πολιτειών και τη σκηνή των κλαμπ. Διαβάστε περισσότερα για την ιστορία της ψυχιατρικής και τη συμβολή της Ελβετίας:
“Ήμασταν ο πρώτος κύκλος ασθενών στον κόσμο που αγωνιζόταν για τη χρήση των ψυχεδελικών με την ψυχοθεραπεία. Δεν πρόκειται για ψυχεδελικά ψυχαγωγίας – πρόκειται πραγματικά για μια διαφορετική προσέγγιση”, λέει ο Crespo.
Ένα μοναδικό νομικό πλαίσιο
Η χρήση του LSD, του MDMA και της ψιλοκυβίνης στην ιατρική είναι νόμιμη στην Ελβετία από το 2014, τόσο για ερευνητικούς σκοπούς όσο και για τη θεραπεία καταστάσεων όπως η κατάθλιψη, η διαταραχή μετατραυματικού στρες και το άγχος. Αν και δεν έχουν εγκριθεί ως φάρμακα, οι γιατροί που επιθυμούν να θεραπεύσουν έναν ασθενή με ψυχεδελικά μπορούν να υποβάλουν αίτηση για ατομική έγκριση από την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Δημόσιας Υγείας (FOPH) και να λάβουν «κατ’ εξαίρεση άδεια».
Αυτό το νομικό πλαίσιο έχει θέσει τη χώρα στην πρωτοπορία της ψυχεδελικής θεραπείας, μαζί με τις ΗΠΑ, τον Καναδά και την Αυστραλία. Όμως μόνο οι κάτοικοι της Ελβετίας μπορούν να ακολουθήσουν αυτές τις θεραπείες στην Ελβετία και απαιτείται να παρακολουθούν συνεδρίες ψυχοθεραπείας μαζί με τη λήψη ψυχεδελικών.
Ο Gabriel Thorens, ψυχίατρος στην τοξικολογία στο HUG, λέει ότι οποιοσδήποτε ειδικός ιατρός μπορεί να υποβάλει το αίτημα στο ΓΕΣΥ. Οι συνάδελφοι που ενδιαφέρονται για τα ψυχεδελικά φάρμακα απευθύνονται τακτικά σε αυτόν και η ομάδα του έχει ασχοληθεί με «περισσότερα αιτήματα από ό,τι είναι δυνατόν». Το νοσοκομείο διοργανώνει πέντε έως δέκα συνεδρίες κάθε εβδομάδα και έχει θεραπεύσει 300 ασθενείς από την έναρξη του προγράμματος το 2019.
Παρ’ όλα αυτά, η θεραπεία παραμένει εξειδικευμένη, με την πλειονότητα των ασθενών που πάσχουν από ψυχικές παθήσεις να εξακολουθούν να λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά. Στην Ευρώπη, η κατανάλωση αντικαταθλιπτικών υπερδιπλασιάστηκε μεταξύ 2000 και 2020, με μέσο όρο 75,3 ημερήσιες δόσεις φαρμάκων ανά 1.000 άτομα το 2020. Στην Ελβετία, περίπου 770.000 άτομα, ή το 9% του πληθυσμού, έπαιρναν αντικαταθλιπτικά το 2021.
Εν τω μεταξύ, μόνο 686 άτομα ακολουθούσαν μια θεραπεία με ψυχεδελική υποστήριξη το 2024, με τις θεραπευτικές επιλογές να περιορίζονται σε μια χούφτα ιδιωτικές κλινικές, τις πανεπιστημιακές κλινικές της Βέρνης, της Ζυρίχης, του Φρίμπουργκ και της HUG, όπου οι ασθενείς πρέπει σήμερα να περιμένουν έξι μήνες έως ένα χρόνο για πρόσβαση.
Μικρή πρόσβαση
Οι θεραπείες είναι χρονοβόρες και δαπανηρές. Οι νοσηλευτές παρακολουθούν τα άτομα για συνεδρίες που μπορεί να διαρκέσουν έως και οκτώ ώρες και οι συνεδρίες ψυχοθεραπείας παρακολούθησης πραγματοποιούνται την επόμενη ημέρα από την εισαγωγή. Ορισμένες ασφαλιστικές συμβάσεις καλύπτουν την παρακολούθηση και το θεραπευτικό μέρος της θεραπείας, αλλά τα φάρμακα πληρώνονται εξ ολοκλήρου από τους ασθενείς. Στο HUG, μια συνεδρία θεραπείας με LSD κοστίζει 200-300 CHF (246-370 δολάρια), ενώ η ψιλοκυβίνη ξεκινά από 400 CHF και μπορεί να φτάσει τα 800 CHF για υψηλές δόσεις. Οι συνεδρίες επαναλαμβάνονται περίπου τρεις φορές το χρόνο.
Η καταχώριση ως φάρμακο θα ήταν ένα βήμα προς την κατεύθυνση της αποζημίωσης. Αλλά στις ΗΠΑ, οι οποίες ιστορικά δίνουν τον τόνο για την ιατρική έγκριση στον υπόλοιπο κόσμο, η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων απέρριψε το περασμένο καλοκαίρι ένα αίτημα για θεραπεία με MDMA προκειμένου να επιτρέψει στην εν λόγω εταιρεία να «μελετήσει περαιτέρω την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα» του φαρμάκου.
“Πρέπει να συνεχίσουμε να αποδεικνύουμε ότι αυτές οι θεραπείες είναι τουλάχιστον εξίσου αποτελεσματικές με τα αντικαταθλιπτικά. Αλλά ένα βασικό ζήτημα παραμένει η καταχώριση των ουσιών ως επίσημων φαρμάκων”, λέει ο Thorens.
Επιπλέον, δεδομένης της δυσκολίας συνταγογράφησης αυτών των φαρμάκων για οικιακή χρήση και της αδυναμίας κατοχύρωσης μορίων που είναι ελεύθερα πνευματικής ιδιοκτησίας – είτε επειδή ανακαλύφθηκαν πριν από πολύ καιρό είτε επειδή υπάρχουν στη φύση – η εμπορευματοποίηση είναι αργή.
Η Johnson & Johnson μπόρεσε να πουλήσει κεταμίνη, ένα αναισθητικό με ψυχοδραστικές επιδράσεις με την ονομασία Spravato. Η διαδικασία εμπορίας του φαρμάκου ήταν πολύπλοκη, καθώς η κεταμίνη δεν μπορεί πλέον να κατοχυρωθεί με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, δεδομένου ότι ανακαλύφθηκε πριν από 60 χρόνια. Η εταιρεία έπρεπε να κατοχυρώσει με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας ένα μέρος μιας μοριακής οντότητας (εσκεταμίνη), να προσδιορίσει τι θα θεραπεύσει (κατάθλιψη), ποια δόση θα έπρεπε να ληφθεί (56mg ή 84mg) και το μέσο λήψης (ρινικό σπρέι).
Το φάρμακο είναι σήμερα διαθέσιμο σε 77 χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Αυστραλίας και της Ελβετίας.
Ενώ η κεταμίνη δεν δρα στους ίδιους υποδοχείς με τα ψυχεδελικά όπως το LSD, οι παραισθησιογόνες επιδράσεις της σε υψηλότερες δόσεις σημαίνουν ότι συχνά θεωρείται «άτυπη».
Η θεραπεία αναγνωρίζεται επίσης από την Swissmedic, τον εθνικό φορέα που είναι αρμόδιος για την έγκριση φαρμάκων, η οποία την περιγράφει ως «νέα θεραπευτική επιλογή» για άτομα που πάσχουν από καταθλιπτική διαταραχή ή διπολική διαταραχή και κινδυνεύουν να αυτοκτονήσουν.
Πηγή: SWI