Αναλυτές προειδοποιούν ότι υπάρχουν εταιρείες που αποκτούν επιστημονικά περιοδικά από αξιόπιστους εκδότες και τις μετατρέπουν από νόμιμους τίτλους σε χαμηλής ποιότητας εκδόσεις με αμφισβητήσιμες πρακτικές.
Σε μια ανάλυση που δημοσιεύθηκε στο Zenodo τον Ιανουάριο, οι ερευνητές εντόπισαν τρεις δωδεκάδες περιοδικά που έχουν βρεθεί σε αυτή τη δυσχερή θέση αφού αγοράστηκαν από αυτό που περιγράφουν ως ένα δίκτυο πρόσφατα εγκατεστημένων διεθνών εταιρειών χωρίς ιστορικό στον εκδοτικό κλάδο. Η επιστημονική βάση δεδομένων Scopus αφαίρεσε τους τίτλους από το ευρετήριό της μετά από έρευνα.
«Βρήκαμε τουλάχιστον 36 περιοδικά, αλλά πιστεύουμε ότι μπορεί να είναι περισσότερα», λέει ο συν-συγγραφέας της μελέτης Alberto Martín-Martín, επιστήμονας πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο της Γρανάδας στην Ισπανία. Το Nature κατάφερε να επικοινωνήσει με μία από τις εταιρείες που αναφέρονται στη μελέτη, την Oxbridge Publishing House, η οποία αμφισβητεί τους ισχυρισμούς.
Πρόσφατη εξαγορά
Οι τίτλοι ήταν προηγουμένως ευρετηριασμένοι από βάσεις δεδομένων όπως το Scopus και το Web of Science και ανήκαν σε διάφορα ιδρύματα, μεταξύ των οποίων ο ολλανδικός εκδοτικός κολοσσός Elsevier- ο ακαδημαϊκός εκδοτικός οίκος Palgrave Macmillan, με έδρα το Λονδίνο- το Indiana University Northwest, στο Γκάρι της Ιντιάνα- και το Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο, στη Βραζιλία. Το γνωστικό τους αντικείμενο κυμαίνεται από τη γλωσσολογία, την ψυχολογία και την εγκληματολογία έως τη βιολογία και την ιατρική. (Η Palgrave Macmillan ανήκει στην Springer Nature, η οποία εκδίδει επίσης το Nature. Η ομάδα ειδήσεων του Nature είναι ανεξάρτητη από τον εκδότη του).
Η μελέτη του Martín-Martín περιγράφει πώς, τα τελευταία χρόνια, αυτά τα περιοδικά αποκτήθηκαν από διάφορες εταιρείες, μεταξύ των οποίων ο εκδοτικός οίκος Oxbridge Publishing House – μια εταιρεία που καταχωρήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο τον Σεπτέμβριο του 2022 – μια άλλη εταιρεία με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο που ονομάζεται Open Access Text, η JCF Corp στη Σιγκαπούρη και η Intellectual Edge Consultancy στη Μαλαισία.
Σύμφωνα με τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που αξιολογήθηκαν από τον Martín-Martín και τον συν-συγγραφέα του, Emilio Delgado López-Cózar, επίσης επιστήμονα πληροφορικής στη Γρανάδα, στους εκδότες προσφέρονται εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ σε αντάλλαγμα για κάθε περιοδικό. «Για τα μικρά περιοδικά, αυτή είναι μια πολύ ελκυστική προσφορά», λέει ο Martín-Martín.
Μετά την απόκτηση, όπως διαπιστώθηκε στην ανάλυση, εμφανίζεται μια κοινή τάση σε όλες τις εκδόσεις: τα περιοδικά εισάγουν ή αυξάνουν τα τέλη επεξεργασίας άρθρων – τέλη που επιβάλλουν ορισμένα περιοδικά ανοικτής πρόσβασης για τη δημοσίευση των εργασιών – και εκτρέφουν περισσότερες μελέτες. Πολλές από αυτές τις εργασίες είναι εκτός του πεδίου των θεμάτων που κάλυπτε το περιοδικό πριν από την εξαγορά.
Αυτές οι πρακτικές συνδέονται συνήθως με τις ληστρικές δημοσιεύσεις, όπου αμφισβητούμενοι εκδότες παράγουν ερευνητικές εργασίες χαμηλής ποιότητας ή δόλιες με αντάλλαγμα υψηλές αμοιβές δημοσίευσης.
Ζήτημα ιδιοκτησίας
Οι περισσότερες από τις εταιρείες που κατονομάζονται στην ανάλυση δεν απάντησαν στα αιτήματα του Nature για σχολιασμό. Ο David Radhor, υπεύθυνος σχέσεων στον εκδοτικό οίκο Oxbridge Publishing House, λέει ότι η εταιρεία «δεν είναι εκδότης» και ότι δεν κατέχει άμεσα όλους τους τίτλους στο preprint του Martín-Martín. (Η μελέτη υποστηρίζει ότι η Oxbridge έχει κοινούς διευθυντές με ορισμένες από τις άλλες εταιρείες και υποδηλώνει ότι αποτελεί μέρος ενός δικτύου συνδεδεμένων εταιρειών που αποκτούν ενεργά περιοδικά).
Ο Radhor προσθέτει ότι για τα περιοδικά που έχει στην κατοχή του ο εκδοτικός οίκος Oxbridge, η εταιρεία «δεν έχει εμπλακεί στη λήψη αποφάσεων για τη σύνταξή τους» και δεν έχει εποπτεία του αριθμού των δημοσιεύσεων, των χρεώσεων επεξεργασίας των άρθρων ή των συγγραφέων που υποβάλλουν χειρόγραφα. Οι αποφάσεις αυτές λαμβάνονται ανεξάρτητα από τη συντακτική επιτροπή κάθε περιοδικού, λέει. «Ο ρόλος μας είναι κυρίως λειτουργικός, εστιάζοντας στην παραγωγή και τη μορφοποίηση, την έκδοση και τη διανομή, τις πωλήσεις και τη διαχείριση εσόδων, το μάρκετινγκ και την προώθηση, τη νομική και τη συμμόρφωση, καθώς και την τεχνολογία και την υποδομή».