Η πρώτη σεληνιακή έκλειψη της χρονιάς πραγματοποιείται τη Δευτέρα 25 Μαρτίου 2024, μαζί με πανσέληνο ενώ ακολουθεί η ολική ηλιακή έκλειψη τη Δευτέρα 8 Απριλίου 2024, η οποία όμως δεν θα είναι ορατή από τη χώρα μας.
Οι άνθρωποι στο μεγαλύτερο μέρος της Αμερικής, στο ανατολικό μισό της Αυστραλίας, στην Ιαπωνία και στα δυτικά τμήματα της Αφρικής και της Ευρώπης (και στην Ελλάδα) θα μπορέσουν να τη δουν με γυμνό μάτι! Η συνολική διάρκεια της έκλειψης θα είναι 4 ώρες και 39 λεπτά.
Οι ημισφαιρικές εκλείψεις είναι οι πιο λεπτές σεληνιακές εκλείψεις και είναι δύσκολο να παρατηρηθούν. Αλλά αν ξέρετε ακριβώς πότε να κοιτάξετε, θα μπορέσετε να τη δείτε.
Πώς θα μοιάζει αυτή η σεληνιακή έκλειψη;
Κατά τη διάρκεια μιας ημισφαιρικής σεληνιακής έκλειψης, ο σεληνιακός δίσκος δεν γίνεται κόκκινος ούτε μοιάζει σαν να έχει “δαγκωθεί”. Εμφανίζεται μόνο ελαφρώς σκουρόχρωμος.
Οι αλλαγές στην εμφάνισή του συνήθως δεν γίνονται αντιληπτές μέχρι ο σεληνιακός δίσκος να βρεθεί κατά τα 2/3 περίπου μέσα στην ημισφαιρική σκιά. Στο μέσο της έκλειψης, μια μικρή ημισέληνος της Σελήνης θα πέσει έξω από αυτή τη σκοτεινή σκιά. Ωστόσο, όπως συμβαίνει με όλα τα αστρονομικά γεγονότα, η τελική εμφάνιση εξαρτάται από τις ατμοσφαιρικές συνθήκες και την οπτική οξύτητα του ατόμου.
Αν ζείτε σε περιοχή με ψηλά κτίρια, βεβαιωθείτε ότι ο φυσικός μας δορυφόρος δεν κρύβεται πίσω από κάποιον από τους ουρανοξύστες. Για να διαπιστώσετε εκ των προτέρων τη θέση της Σελήνης στον ουρανό σας, χρησιμοποιήστε την εφαρμογή Sky Tonight: στην αναζήτηση της εφαρμογής, βρείτε την ημισφαιρική έκλειψη Σελήνης και πατήστε το μπλε εικονίδιο του στόχου δίπλα στο αντίστοιχο αποτέλεσμα αναζήτησης. Η εφαρμογή θα σας δείξει τη θέση της Σελήνης την ακριβή στιγμή της έκλειψης για την τοποθεσία σας. Μπορείτε να επικαλύψετε τον ουράνιο χάρτη στην εικόνα της κάμεράς σας πατώντας το μεγάλο μπλε κουμπί και ενεργοποιώντας τη λειτουργία AR. Δείτε αν η Σελήνη είναι ορατή από το σημείο παρατήρησης που επιλέξατε τη σωστή στιγμή – αν όχι, βρείτε άλλο μέρος για παρατηρήσεις.
Η πανσέληνος του Μαρτίου είναι η πρώτη ανοιξιάτικη πανσέληνος της χρονιάς και έχει ονομαστεί ως «Φεγγάρι του Σκουληκιού» από το παλιό ημερολόγιο αγροτικών εργασιών.
Σύμφωνα με την πρώτη ερμηνεία της ονομασίας, το «φεγγάρι του σκουληκιού» πήρε το όνομά του από τους γαιοσκώληκες, οι οποίοι κάνουν την εμφάνισή τους καθώς το έδαφος θερμαίνεται την άνοιξη. Η εμφάνιση των σκουληκιών προσκαλεί τους κοκκινολαίμηδες και άλλα πουλιά να τραφούν, κάτι που πολλοί θεωρούν πως αποτελεί και το πρώτο σημάδι της άνοιξης.
Περίπου το 1760, ο καπετάνιος Jonathan Carver επισκέφτηκε τις Naudowessie και άλλες φυλές ιθαγενών της Αμερικής και έγραψε ότι το όνομα αυτό αναφέρεται σε ένα άλλο είδος «σκουληκιού», στις προνύμφες των σκαθαριών, οι οποίες και αρχίζουν να αναδύονται από τα χειμερινά τους κρησφύγετα τον Μάρτιο.
Άλλες ονομασίες που χρησιμοποιούνται για το ανοιξιάτικο φεγγάρι είναι «Φεγγάρι του Αετού», και «Φεγγάρι της Χήνας».
Ηλιακή έκλειψη: Πότε ήταν η μεγαλύτερη καταγεγραμμένη στην Ιστορία;
Η έκλειψη του επόμενου μήνα θα είναι μεγαλύτερη από τις περισσότερες, αλλά δεν πλησιάζει το μέγιστο.
Δεν είναι όλες οι ηλιακές εκλείψεις ίσες – ακόμη και αν αγνοήσουμε τις μερικές και τις δακτυλιοειδείς εκλείψεις, ορισμένες είναι πιο εντυπωσιακές από άλλες. Μέρος του ενθουσιασμού που δημιουργείται σχετικά με την έκλειψη στη Βόρεια Αμερική τον Απρίλιο (δεν θα είναι ορατή στην Ευρώπη και στις άλλες ηπείρους) είναι το πόσο περισσότερο θα διαρκέσει από την αντίστοιχη του 2017, γεγονός που οδηγεί σε ερωτήματα όπως: πότε ήταν η μεγαλύτερη έκλειψη όλων των εποχών; Και πόσο μπορεί θεωρητικά να διαρκέσει μια έκλειψη;
Οι μεγαλύτερες ολικές ηλιακές εκλείψεις δεν είναι αυτό που ήταν κάποτε – θα μπορούσατε να πείτε ότι είναι μια σκιά του εαυτού τους. Κάποτε, οι εκλείψεις μπορούσαν να είναι πολύ μεγαλύτερα, και αναμφίβολα πιο τρομακτικά, γεγονότα. Αυτό, ωστόσο, συνέβαινε πριν από εκατομμύρια χρόνια, όταν η Σελήνη βρισκόταν πιο κοντά στη Γη.
Παρόλο που η Σελήνη έτρεχε πιο γρήγορα στην τροχιά της τότε, το πρόσθετο φαινομενικό της μέγεθος σήμαινε ότι μπορούσε να αποκλείσει τον Ήλιο ακόμη και όταν δεν ήταν τέλεια τοποθετημένη μπροστά του. Έτσι, πίσω στις ημέρες των δεινοσαύρων, θα υπήρχαν κάποιες επικές εκλείψεις που διαρκούσαν περισσότερο από οτιδήποτε έχουμε σήμερα.
Εντούτοις, οποιαδήποτε αναζήτηση για ένα ρεκόρ πρέπει να περιοριστεί σε εκείνες που κάποιος μέτρησε ή τουλάχιστον καταγράφηκε ότι συνέβησαν.
Η μεγαλύτερη σε διάρκεια ακριβής μέτρηση ολικής έκλειψης προέρχεται από τις 20 Ιουνίου 1955, όταν ο Ήλιος αποκλείστηκε εντελώς για 7 λεπτά και 8 δευτερόλεπτα. Αυτή η έκλειψη ήταν ορατή από τη Σρι Λάνκα και τμήματα της Νοτιοανατολικής Ασίας, αν και τα περισσότερα μέρη της διαδρομής θα είχαν δει ένα κάπως μικρότερο γεγονός.
Αυτό το ρεκόρ δεν θα κρατήσει για πάντα. Το 2150, θα υπάρξει έκλειψη που θα διαρκέσει 7 λεπτά και 14 δευτερόλεπτα, οπότε αν υποθέσουμε ότι μπορούμε να διατηρήσουμε τον πολιτισμό μέχρι τότε, θα γίνει η μεγαλύτερη κατά έξι δευτερόλεπτα.
Ωστόσο, ο χρόνος της έκλειψης του 2150 ως πρωταθλητή θα είναι αρκετά σύντομος. Δεκαοκτώ χρόνια αργότερα, μια έκλειψη θα διαρκέσει επιβλητικά 7 λεπτά και 26 δευτερόλεπτα – μια ακόμα μεγαλύτερη κατά τρία δευτερόλεπτα θα συμβεί το 2186 με 7 λεπτά και 29 δευτερόλεπτα. Όπως θα δούμε παρακάτω, αυτή είναι σχεδόν η μεγαλύτερη διάρκεια που μπορεί να έχει μια έκλειψη στις μέρες μας. Τα τέλη του 22ου αιώνα θα είναι πραγματικά μια χρυσή εποχή για τους κυνηγούς εκλείψεων, αν και η διαδρομή ολικότητας για την πρώτη από αυτές μόλις που αγγίζει τη στεριά.
Ωστόσο, η ανθρωπότητα έχει πιθανότατα παρακολουθήσει εκλείψεις μεγαλύτερες από αυτή που είδαμε το 1955, ακόμη και αν δεν ήμασταν σε θέση να τις χρονομετρήσουμε με ακρίβεια. Η παλαιότερη γραπτή καταγραφή έκλειψης προέρχεται από το κινεζικό κείμενο Shujing και θεωρείται ότι αναφέρεται σε μία στις 22 Οκτωβρίου 2137 π.Χ., αν και τα ιρλανδικά πετρογλυφικά μπορεί να αναφέρονται σε μία 1.200 χρόνια νωρίτερα, στις 30 Νοεμβρίου 3340 π.Χ..
Σε αυτό το διάστημα υπήρξαν περισσότερες από 20 που η NASA έχει υπολογίσει ότι ξεπέρασαν το γεγονός του 1955. Δεν έχουμε αρχεία για όλες αυτές. Για παράδειγμα, η έκλειψη της 9ης Ιουνίου του 1062 πραγματοποιήθηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου πάνω από τον Ειρηνικό Ωκεανό, αλλά σύμφωνα με τους σύγχρονους υπολογισμούς διήρκεσε 7 λεπτά και 20 δευτερόλεπτα.
Στηριζόμενοι μόνο στους υπολογισμούς, ωστόσο, μπορούμε να πούμε ότι η μεγαλύτερη σε διάρκεια εκείνη την περίοδο ήταν το 743 π.Χ., όταν μέρος του Ινδικού Ωκεανού βρισκόταν στο σκοτάδι για 7 λεπτά και 28 δευτερόλεπτα. Αναμφίβολα οι άνθρωποι στις περιοχές όπου η πορεία της έκλειψης άγγιξε τη στεριά έμειναν εμβρόντητοι από αυτήν, αλλά δεν είχαν την τεχνολογία για να τη μετρήσουν.
Η διάρκεια μιας έκλειψης εξαρτάται από τις τροχιές τόσο της Γης όσο και της Σελήνης, καμία από τις οποίες δεν είναι τέλεια κυκλική. Όταν η Γη βρίσκεται πιο μακριά από τον Ήλιο, το άστρο μας καταλαμβάνει ελαφρώς μικρότερο μέρος του ουρανού και επομένως μπορεί να αποκλειστεί εντελώς για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Αντίθετα, όταν η Σελήνη βρίσκεται πιο κοντά, εμφανίζεται μεγαλύτερη και μπορεί να κάνει περισσότερο μπλοκάρισμα. Βοηθά επίσης να βρίσκεστε κοντά στον ισημερινό, για να μεγιστοποιήσετε την ταχύτητα με την οποία η Γη στρέφει τον παρατηρητή, επιβραδύνοντας τη σχετική ταχύτητα της σκιάς της Σελήνης. Οι εκλείψεις είναι επίσης μεγαλύτερες όταν ο Ήλιος και η Σελήνη βρίσκονται σχεδόν ακριβώς πάνω, παρά κοντά στον ορίζοντα.
Λαμβάνοντας όλα αυτά υπόψη, η μέγιστη διάρκεια μιας έκλειψης υπό τις σημερινές συνθήκες, λέγεται ότι είναι 7 λεπτά και 31 δευτερόλεπτα, σύμφωνα με υπολογισμούς που έκανε η Isabel Martin Lewis της Ναυτικής Ακαδημίας των ΗΠΑ. Δεδομένου, ωστόσο, του πόσο τέλεια πρέπει να ευθυγραμμιστούν τα ουράνια αντικείμενα, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι δεν γνωρίζουμε κάτι τόσο μακρύ. Πράγματι, είναι εκπληκτικό ότι τα παραδείγματα που αναφέρονται παραπάνω έφτασαν τόσο κοντά όσο έφτασαν.
Οι παράγοντες που εντόπισε ο Lewis βοηθούν να εξηγηθεί γιατί η έκλειψη του επόμενου μήνα, αν και απέχει πολύ από το ρεκόρ, θα είναι μεγαλύτερη από τις περισσότερες. Η απόσταση της Γης από τον Ήλιο θα είναι ελάχιστα μεγαλύτερη από τον μέσο όρο, αλλά η Σελήνη θα βρίσκεται μόλις μία ημέρα μετά το περίγειο, ή το πλησιέστερο σημείο της στη Γη. Το μονοπάτι της ολικότητας αρχίζει αρκετά κοντά στον ισημερινό, αν και τελειώνει αρκετά βόρεια, και στο μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής ο Ήλιος και η Σελήνη θα βρίσκονται ψηλά στον ουρανό.
Με άλλα λόγια: από τους τέσσερις παράγοντες, αυτή η έκλειψη σημειώνει καλά αποτελέσματα σε δύο και μέτρια αποτελέσματα στους άλλους. Αυτοί οι παράγοντες συνδυάζονται για να δώσουν μέγιστη ολικότητα 4 λεπτών και 28 δευτερολέπτων, που θα παρατηρηθεί στο Μεξικό. Συγκριτικά, το 2017 δεν ξεπέρασε τα 2 λεπτά και 40 δευτερόλεπτα πουθενά.