Για πολλούς ειδικούς το ψηφιακό ευρώ θα μεταμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο 341 εκατ. Ευρωπαίοι θα κάνουν πληρωμές, αποταμιεύσεις και επενδύσεις. Αυτή η «επανάσταση» όμως στο ενιαίο νόμισμα για κάποιους είναι ανάθεμα.
Τις επόμενες εβδομάδες, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα διαπραγματευτεί και θα ψηφίσει τη νομοθεσία για το ψηφιακό ευρώ, την νέα ψηφιακή μορφή μετρητών.
Πρόκειται για ένα ηλεκτρονικό μέσο πληρωμής λιανικής που θα εκδίδει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Ως μορφή χρήματος εκδιδόμενου από δημόσια αρχή, θα ήταν διαθέσιμο χωρίς χρέωση σε όλους τους πολίτες της ευρωζώνης, για κάθε ψηφιακή πληρωμή.
Σύμφωνα με υποστηρικτές του, θα συνδυάζει το απόρρητο και την ασφάλεια των μετρητών με την ευκολία των ψηφιακών συναλλαγών. Για να επιτευχθεί ευρεία προσβασιμότητα και καινοτομία, η πρόσβαση στο ψηφιακό ευρώ πρέπει να είναι δυνατή μέσω ενός ευρέος φάσματος ιδιωτικών και δημόσιων ενδιάμεσων φορέων και η χρήση θα πρέπει να είναι δωρεάν για όλους τους καταναλωτές.
Ωστόσο, η πορεία προς ένα τόσο ελκυστικό ψηφιακό ευρώ αντιμετωπίζει σημαντική αντίσταση από τον τραπεζικό τομέα, ο οποίος βλέπει αυτή τη νέα μορφή χρήματος ως άμεση απειλή για την κεντρική του θέση στο νομισματικό και χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Άραγε οι συζητήσεις που ξεκινάνε στην Ευρωβουλή θα ανοίξουν τον δρόμο για το ψηφιακό ευρώ ή θα τσακιστούν στο τείχος των τραπεζιτών.
Η αντπρόταση του τραπεζικού λόμπι
Οι δρ. Μαρτίν βαν ντερ Λίντεν καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Επιστημών της Χάγης και Βίκυ Βαν Άικ διευθύντρια του Positive Money Europe παρακινούν τους ευρωβουλευτές να αντισταθούν στις αντι-ανταγωνιστικές προτάσεις του τραπεζιτών και να αγκαλιάσουν ένα όραμα για το ψηφιακό ευρώ που εξυπηρετεί τα συλλογικά συμφέροντα των Ευρωπαίων.
Οι δύο ειδικοί εξηγούν στο Euobserver πως ήδη τα τελευταία δύο χρόνια, οι τράπεζες και οι ομάδες συμφερόντων τους διεξήγαγαν μια εκτεταμένη και εξαιρετικά αποτελεσματική εκστρατεία λόμπι για να ελαχιστοποιήσουν τον αντίκτυπο του ψηφιακού ευρώ στο επιχειρηματικό τους μοντέλο.
Η στρατηγική τους περιλαμβάνει την εξασφάλιση αποκλειστικών συναντήσεων με βασικούς φορείς χάραξης πολιτικής, τη σύνταξη επιστολών στην ΕΚΤ, την πίεση για ένα ψηφιακό ευρώ που χρησιμοποιεί την υπάρχουσα τραπεζική υποδομή και την υποστήριξη αυστηρών ορίων χρήσης που υπονομεύουν ουσιαστικά τις δυνατότητες του ψηφιακού ευρώ.
«Για παράδειγμα, για να αποτρέψει το ψηφιακό ευρώ από το να μετατραπεί σε χρήσιμο μέσο αποθήκευσης αξίας και μέσο πληρωμής για μεγαλύτερα ποσά, το τραπεζικό λόμπι προτείνει να περιοριστούν τα ψηφιακά ευρώ και να αποκλειστούν οι πληρωμές τόκων» αναφέρουν οι βαν ντερ Λίντεν και βαν Άικ.
Τέτοιοι περιορισμοί, όμως, σύμφωνα με τους ίδιους, υπονομεύουν τη δυνατότητα του ψηφιακού ευρώ να παρέχει μια πραγματική εναλλακτική λύση στις τραπεζικές καταθέσεις και τις τραπεζικές υπηρεσίες και να προστατεύουν την προνομιακή θέση του τραπεζικού τομέα σε βάρος των ίσων όρων ανταγωνισμού και της ευρύτερης χρηματοοικονομικής ένταξης.
Δυσανάλογη επιρροή τραπεζικού τομέα
Ωστόσο, αντίθετα από αυτά που ισχυρίζονται οι τραπεζίτες, ο περιορισμός της λειτουργικότητας του ψηφιακού ευρώ θα μπορούσε να είναι επιζήμιος για την ευρωπαϊκή οικονομία, λένε οι δύο ειδικοί. «Κινδυνεύει να καταπνίξει τον ανταγωνισμό, να παρεμποδίσει την καινοτομία και να ενισχύσει μια αρχιτεκτονική που δίνει προτεραιότητα στα συμφέροντα των τραπεζών έναντι του ευρύτερου κοινού και των μη τραπεζικών παρόχων υπηρεσιών πληρωμών» αναφέρει το άρθρο στο Euobserver.
Ο ισχυρισμός των τραπεζιτών ότι το ψηφικό ευρώ θα απειλήσει τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, δεν επιβεβαιώνεται από τα εμπειρικά στοιχεία, αγνοώντας την ικανότητα των μη τραπεζικών χρηματοπιστωτικών διαμεσολαβητών να καλύψουν τυχόν κενά στην αγορά.
«Το ψηφιακό ευρώ πιθανότατα θα οδηγήσει σε περισσότερη ποικιλομορφία και ένα οικονομικό τοπίο που θα βασίζεται στην αγορά στην Ευρώπη» αναφέρουν οι δύο εμπειρογνώμονες
Ωστόσο, οι βαν ντερ Λίντεν και βαν Άικ σημειώνουν ότι για να δοθεί χρόνος στις τράπεζες να προσαρμοστούν, θα πρέπει στην αρχή το ψηφιακό ευρώ να διέπεται από περιορισμούς. Αυτοί οι περιορισμοί θα πρέπει στη συνέχεια να χαλαρώσουν σταδιακά για να αυξηθεί η χρηστικότητα του ψηφιακού ευρώ και να ενισχυθεί ο ανταγωνισμός.
Μέχρι σήμερα, η αναπτυξιακή διαδικασία έχει επηρεαστεί δυσανάλογα από το τραπεζικό λόμπι και, ως εκ τούτου, η δυνατότητα του ψηφιακού ευρώ να προωθήσει ένα πιο αποτελεσματικό, δίκαιο και καινοτόμο νομισματικό και χρηματοπιστωτικό οικοσύστημα βρίσκεται σε κίνδυνο, αναφέρουν, γι αυτό και χρειάζεται σύμφωνα με τους ίδιους μια προσεκτική επανεκτίμηση του επιδιωκόμενου ρόλου του ψηφιακού ευρώ.
«Αυτό σημαίνει ότι το ψηφιακό ευρώ πρέπει να είναι ελκυστικό, προσβάσιμο και ωφέλιμο για όλους. Η διαδικασία διαβούλευσης πρέπει να είναι απαλλαγμένη από τη δυσανάλογη επιρροή ενός κλάδου που έχει πολλά να χάσει από ίσους όρους ανταγωνισμού για τις υπηρεσίες πληρωμών και τη χρηματοπιστωτική διαμεσολάβηση» προσθέτουν.
Έτσι, για τους δύο ειδικούς το ψηφιακό ευρώ «υπερβαίνει τα στενά συμφέροντα του τραπεζικού λόμπι και ενσωματώνει την υπόσχεση ενός δικαιότερου και πιο ανταγωνιστικού νομισματικού και χρηματοπιστωτικού τοπίου».
Τι είναι το ψηφιακό ευρώ;
Δημόσιο και ιδιωτικό χρήμα
Για να γίνει κατανοητή η έννοια του ψηφιακού ευρώ, είναι απαραίτητο να γίνει διάκριση μεταξύ χρήματος κεντρικής τράπεζας και ιδιωτικού χρήματος.
Οι πιο απτές μορφές χρήματος κεντρικής τράπεζας είναι τα τραπεζογραμμάτια και τα κέρματα που χρησιμοποιούνται για πληρωμές τοις μετρητοίς. Δεδομένου ότι εκδίδεται από κεντρική τράπεζα, το χρήμα κεντρικής τράπεζας εκφράζει τη νομισματική κυριαρχία μιας χώρας (ή ένωσης κρατών μελών, ή υποσυνόλου αυτών, όπως η ευρωζώνη), η οποία αποτελεί δημόσιο αγαθό και, ως εκ τούτου, αναφέρεται επίσης ως «δημόσιο χρήμα».
Το ιδιωτικό χρήμα, με τη σειρά του, δημιουργείται από τις εμπορικές τράπεζες. Μάλιστα, συχνά καλείται «χρήμα εμπορικής τράπεζας». Οι τραπεζικές καταθέσεις πελατών ή εταιρειών λιανικής που επενδύονται σε τράπεζες ή τα δάνεια που χορηγούνται από αυτές εμπίπτουν στην κατηγορία αυτή. Οι μεταφορές ιδιωτικού χρήματος περιλαμβάνουν πληρωμές με πιστωτική κάρτα ή μέσω διαδικτυακών υπηρεσιών. Στο πλαίσιο αυτού του υβριδικού συστήματος, το ιδιωτικό χρήμα μπορεί να μετατραπεί σε δημόσιο χρήμα και αντιστρόφως.
Το ψηφιακό ευρώ θα αποτελεί ψηφιακή μορφή χρήματος κεντρικής τράπεζας για λιανική χρήση, που θα εκδίδει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Το ψηφιακό ευρώ θα πρέπει να συμπληρώνει και όχι να αντικαθιστά τα μετρητά, ενώ θα πρέπει να εγγυάται την πρόσβαση των χρηστών της ευρωζώνης σε χρήμα κεντρικής τράπεζας σε περιόδους αυξημένης ψηφιοποίησης των πληρωμών.
Αύξηση των ψηφιακών πληρωμών
Παρόλο που η μέθοδος πληρωμής με μετρητά εξακολουθεί να είναι η συνηθέστερη στην Ευρώπη, οι ηλεκτρονικές πληρωμές και οι πληρωμές μέσω κινητού αυξάνονται. Γι’ αυτό, είναι αναγκαίο να διατηρηθεί το χρήμα κεντρικής τράπεζας ως η κύρια βάση για την εύρυθμη λειτουργία του συστήματος πληρωμών σε έναν ολοένα και πιο ψηφιοποιημένο κόσμο.
Η πλειονότητα των Ευρωπαίων θεωρεί αρκετά ή πολύ σημαντική τη δυνατότητα πληρωμής με μετρητά.
Οφέλη ενός ψηφιακού ευρώ
Σε έναν ολοένα και πιο ψηφιοποιημένο κόσμο, το ψηφιακό ευρώ θα μπορούσε να αποφέρει οφέλη για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, να προωθήσει την καινοτομία και να ενισχύσει την ανοικτή στρατηγική αυτονομία της ΕΕ.
Επισκόπηση του σχεδίου για το ψηφιακό ευρώ
Χρονολόγιο
18/10/2023
Το Eurogroup χαιρετίζει την απόφαση της ΕΚΤ να δρομολογήσει το επόμενο στάδιο του σχεδίου για το ψηφιακό ευρώ
13/07/2023
«Το ψηφιακό ευρώ αποτελεί τη φυσική εξέλιξη του κοινού μας νομίσματος»
15/06/2023
Το Eurogroup συζητά για την πρόοδο του σχεδίου για το ψηφιακό ευρώ
15/05/2023
Το Eurogroup συζητά για τα ψηφιακά νομίσματα κεντρικής τράπεζας
16/01/2023
Ψηφιακό ευρώ: απολογισμός της προόδου του έργου
Τον Οκτώβριο του 2020, η ΕΚΤ δημοσίευσε έκθεση που εξέταζε την πιθανή έκδοση ψηφιακού νομίσματος κεντρικής τράπεζας εκφρασμένου σε ευρώ. Την έκθεση εκπόνησαν εμπειρογνώμονες της ίδιας της ΕΚΤ και των εθνικών κεντρικών τραπεζών της ευρωζώνης. Από τον Οκτώβριο του 2020 έως τον Ιανουάριο του 2021, η ΕΚΤ διεξήγαγε επίσης δημόσια διαβούλευση σχετικά με τα οφέλη και τον πιθανό σχεδιασμό του ψηφιακού ευρώ.
Τον Ιούλιο του 2021, η ΕΚΤ ξεκίνησε τη φάση διερεύνησης του σχεδίου για το ψηφιακό ευρώ. Η φάση αυτή επικεντρώνεται σε βασικά ζητήματα που σχετίζονται με τον σχεδιασμό και τη διανομή ενός πιθανού ψηφιακού ευρώ και περιλαμβάνει μια διαδικασία πρωτοτυποποίησης.
Στόχος είναι να διερευνηθεί πώς θα μπορούσε το ψηφιακό ευρώ να αποτελέσει ένα εύχρηστο μέσο πληρωμής χάρη στο οποίο οι πολίτες θα μπορούν να πληρώνουν οπουδήποτε εντός της ευρωζώνης με ένα κυρίαρχο και απαλλαγμένο από κινδύνους νόμισμα που εκδίδει η ΕΚΤ. Η ΕΚΤ συνεργάζεται στενά με άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ και αρμόδιους φορείς, ιδίως με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Eurogroup και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, για μείζονα ζητήματα σχεδιασμού και τις πτυχές του ψηφιακού ευρώ που έχουν ευρύτερη σημασία για την πολιτική της ΕΕ.
Μέχρι στιγμής, η ΕΚΤ έχει δημοσιεύσει τρεις εκθέσεις προόδου σχετικά με τους στόχους του σχεδίου και τις «θεμελιώδεις επιλογές σχεδιασμού» που είχε εγκρίνει το διοικητικό της συμβούλιο.
Στις 28 Ιουνίου 2023 η Επιτροπή υπέβαλε νομοθετικές προτάσεις σχετικά με το ψηφιακό ευρώ καθώς και σχετικά με το καθεστώς των τραπεζογραμματίων και των κερμάτων σε ευρώ ως νόμιμου χρήματος.
Η φάση διερεύνησης του σχεδίου για το ψηφιακό ευρώ διήρκεσε περίπου 24 μήνες και ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2023. Στις 18 Οκτωβρίου, το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ αποφάσισε να προχωρήσει στη φάση προετοιμασίας και πειραματισμού του ψηφιακού ευρώ. Η φάση αυτή, η οποία ίσως διαρκέσει περίπου τρία χρόνια, θα θέσει τα θεμέλια για ένα πιθανό ψηφιακό ευρώ. Η έναρξη της νέας αυτής φάσης δεν σημαίνει απαραίτητα και τη δρομολόγηση του ψηφιακού ευρώ.
Η ΕΚΤ θα αποφασίσει εάν θα εισαγάγει το ψηφιακό ευρώ μόνο μετά την έγκριση του εξουσιοδοτικού νομοθετικού πλαισίου από το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο.
Άλλοι τομείς εργασίας στους οποίους συμμετέχουν κεντρικές τράπεζες και σχετικοί ενδιαφερόμενοι φορείς υποβάλλουν σε δοκιμή τις λειτουργικές δυνατότητες ενός πιθανού ψηφιακού ευρώ για συναλλαγές χονδρικής. Οι πρωτοβουλίες αυτές είναι εντελώς ξεχωριστές από το σχέδιο για το ψηφιακό ευρώ (για λιανική χρήση).
Προτάσεις της Επιτροπής για το ψηφιακό ευρώ
Στις 28 Ιουνίου 2023 η Επιτροπή παρουσίασε «δέσμη για το ενιαίο νόμισμα» η οποία αποτελείται από συμπληρωματικές νομοθετικές προτάσεις.
Σύμφωνα με τους κανόνες αυτούς, το ψηφιακό ευρώ θα συμπληρώνει τα μετρητά και θα είναι διαθέσιμο στο ευρύ κοινό. Ως ψηφιακό νόμισμα κεντρικής τράπεζας, πρόκειται να υποστηρίζεται άμεσα από την ΕΚΤ.
Η δέσμη περιλαμβάνει πρόταση που καθορίζει το νομικό πλαίσιο για την πιθανή εισαγωγή του ψηφιακού ευρώ. Σύμφωνα με την πρόταση, το ψηφιακό ευρώ:
- θα περιλαμβάνει ένα ψηφιακό πορτοφόλι, επιτρέποντας σε πολίτες και επιχειρήσεις να πληρώνουν με αυτό οποτεδήποτε και οπουδήποτε στην ευρωζώνη
- θα είναι διαθέσιμο παράλληλα με τα εθνικά και διεθνή ιδιωτικά μέσα πληρωμής, όπως κάρτες ή εφαρμογές
- θα είναι διαθέσιμο για πληρωμές μέσω αλλά και εκτός διαδικτύου
- θα επιτρέπει πληρωμές και μεταφορές χρημάτων με υψηλό βαθμό προστασίας της ιδιωτικότητας