Τα φιλντισένια σύννεφα ή τα παγωμένα πολικά στρατοσφαιρικά νέφη είναι ένας σπάνιος τύπος νέφους που σχηματίζεται σε πολύ ψυχρές συνθήκες και σε μεγάλα υψόμετρα.
Είναι γνωστά για τα ιριδίζοντα χρώματά τους, τα οποία δημιουργούνται όταν το ηλιακό φως αλληλεπιδρά με τους μικροσκοπικούς παγοκρυστάλλους από τους οποίους αποτελούνται, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό (WMO). Η ονομασία “φίλντισι” προέρχεται από το “nacre”, μια άλλη ονομασία για τη φίλντισι, η οποία αναφέρεται στην ιριδίζουσα εμφάνισή τους. Ορισμένες φορές αποκαλούνται σύννεφα από φίλντισι.
Τα νέφη με φίλντισι συναντώνται κατά τη διάρκεια του χειμώνα σε περιοχές με υψηλό γεωγραφικό πλάτος, όπως η Αρκτική, η Σκωτία, η Σκανδιναβία και η Αλάσκα. Μερικές φορές σχηματίζονται πάνω από άλλες περιοχές της Βόρειας Ευρώπης, αλλά είναι τα πιο συνηθισμένα στην Ανταρκτική. Ορισμένα φίλντισιμα σύννεφα είναι κυματοειδή σύννεφα, τα οποία συχνά σχηματίζονται κοντά σε οροσειρές.
Σε ορισμένα μέρη, τα διάφανα σύννεφα είναι τόσο λαμπερά πολύχρωμα και ασυνήθιστα που μερικές φορές συγχέονται με το βόρειο σέλας, ή βόρειο σέλας, το οποίο είναι πολύχρωμες φωτεινές επιδείξεις που προκαλούνται από την αλληλεπίδραση μεταξύ ηλεκτρικά φορτισμένων σωματιδίων και της ατμόσφαιρας της Γης και δεν σχετίζονται με τα διάφανα σύννεφα.
Για να σχηματιστούν τα φιλντισένια σύννεφα, ο αέρας πρέπει να είναι ψυχρότερος από περίπου μείον 121 βαθμούς Φαρενάιτ (μείον 85 βαθμούς Κελσίου), σύμφωνα με τον WMO. Σε αντίθεση με τα περισσότερα σύννεφα, τα οποία σχηματίζονται στο πρώτο στρώμα της γήινης ατμόσφαιρας, τα νέφη από φίλντισι σχηματίζονται στη στρατόσφαιρα, το δεύτερο ατμοσφαιρικό στρώμα της Γης. Κάτω από αυτές τις ψυχρές συνθήκες, όλη η υγρασία του αέρα έχει μετατραπεί σε υπέρψυκτα υγρά και κρυστάλλους πάγου, σύμφωνα με το The Conversation. Οι σφαιρικοί κρύσταλλοι πάγου που αποτελούν τα σύννεφα έχουν διάμετρο μόλις 10 μικρόμετρα – λεπτότερη από το τυπικό πλάτος μιας ανθρώπινης τρίχας, σύμφωνα με το Thin Metal Parts.
Τα φιλντισένια σύννεφα ονομάζονται επίσης πολικά στρατοσφαιρικά νέφη τύπου ΙΙ (PSC), τα οποία είναι νέφη που σχηματίζονται στη χειμερινή πολική στρατόσφαιρα. Ωστόσο, ενώ τα νέφη με φίλντισι αποτελούνται μόνο από κρυστάλλους πάγου, ένας άλλος τύπος, που ονομάζεται PSCs τύπου Ι, μπορεί να σχηματιστεί σε ελαφρώς θερμότερες συνθήκες και αποτελείται κυρίως από υπέρψυκτα σταγονίδια νερού, νιτρικού οξέος και θειικού οξέος, σύμφωνα με το Αυστραλιανό Ανταρκτικό Πρόγραμμα. Τα PSCs τύπου Ι έχουν λιγότερο εντυπωσιακά χρώματα, αν και μπορούν να σχηματιστούν ανάμεσα σε περιοχές με νέφη από φίλντισι.
Κατά τη διάρκεια της ημέρας, δεν είναι πολύχρωμα και μοιάζουν με τα σύννεφα cirrus, έναν τύπο αραχνοΰφαντου, τριχωτού σύννεφου που σχηματίζεται σε μεγάλα υψόμετρα, σύμφωνα με το Met Office του Ηνωμένου Βασιλείου. Αλλά κοντά στο ηλιοβασίλεμα, τα σύννεφα αρχίζουν να παίρνουν τις χαρακτηριστικές ιριδίζουσες αποχρώσεις τους. Τα διαρκώς μεταβαλλόμενα χρώματα προκαλούνται από μια διαδικασία που ονομάζεται διάθλαση, σύμφωνα με το Atmospheric Optics. Καθώς το φως του ήλιου προσπίπτει στους μικροσκοπικούς παγοκρυστάλλους που συνθέτουν τα σύννεφα, διασκορπίζεται προς διαφορετικές κατευθύνσεις, δημιουργώντας την εμφάνιση πολλών χρωμάτων.
Η καλύτερη στιγμή για να παρατηρήσετε τα σύννεφα σε όλο τους το μεγαλείο είναι κατά τη διάρκεια του “αστικού λυκόφωτος”, την ώρα λίγο πριν την αυγή ή μετά τη δύση του ηλίου, όταν ο ήλιος βρίσκεται ελαφρώς κάτω από τον ορίζοντα, σύμφωνα με το The Conversation. Λόγω του μεγάλου υψομέτρου και της καμπυλότητας του πλανήτη μας, το φως του ήλιου τα φωτίζει από κάτω. Στις περισσότερες τοποθεσίες υψηλού γεωγραφικού πλάτους όπου σχηματίζονται αυτά τα σύννεφα, είναι πιο λαμπερά όταν ο ήλιος βρίσκεται μεταξύ 1 και 6 μοιρών κάτω από τον ορίζοντα, αν και λάμπουν επίσης πορτοκαλί και ροζ για μια περίοδο όταν ο ήλιος βρίσκεται πιο μακριά κάτω από τον ορίζοντα, πολύ πριν από την αυγή και μετά τη δύση του ηλίου, σύμφωνα με τον WMO.
Παρόλο που τα φιλντισένια σύννεφα δεν είναι άμεσα επικίνδυνα για τον άνθρωπο, τα PSC ενισχύουν τη διάσπαση του στρώματος όζοντος της Γης, ενός τμήματος της ατμόσφαιρας που μας προστατεύει από την υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου, σύμφωνα με το The Conversation. Ωστόσο, ορισμένα στοιχεία δείχνουν ότι τα PSC τύπου Ι αποτελούν μεγαλύτερη απειλή, σύμφωνα με το Atmospheric Optics. Οι χημικές ουσίες στους παγοκρυστάλλους, όπως το χλώριο και το βρώμιο, αντιδρούν με ουσίες που καταστρέφουν το όζον στην ατμόσφαιρα, επιταχύνοντας έτσι την καταστροφή του.
Η καταστροφή της στιβάδας του όζοντος είναι λιγότερο σημαντικό ζήτημα από ό,τι ήταν πριν από μερικές δεκαετίες λόγω του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ, μιας πολυεθνικής περιβαλλοντικής συμφωνίας που άρχισε να καταργεί σταδιακά την παραγωγή χημικών ουσιών που καταστρέφουν το όζον από το 1989. Παρόλα αυτά, οι ερευνητές προβλέπουν ότι οι επιπτώσεις αυτών των χημικών ουσιών θα επηρεάζουν το στρώμα του όζοντος για 50 έως 100 ακόμη χρόνια, σύμφωνα με το The Conversation.