Το δεκαδικό σημείο είναι 150 χρόνια παλαιότερο από ό,τι νόμιζαν οι ιστορικοί, αποκαλύπτουν νέες σημειώσεις από την Ιταλία του 15ου αιώνα.
Τα δεκαδικά σημεία είναι τόσο απλά, που φαίνεται ότι θα έπρεπε να υπήρχαν από πάντα. Αυτά τα εύχρηστα μαθηματικά εργαλεία χωρίζουν τους ακέραιους αριθμούς σε δέκατα, εκατοστά και χιλιοστά, κάνοντας τους υπολογισμούς πολύ πιο απλούς από ό,τι με τα κλάσματα. Και ορισμένες εκδοχές των δεκαδικών ψηφίων υπάρχουν από τη δεκαετία του 900 (στη Δαμασκό) ή το 1200 (στην Κίνα).
Αλλά ένα συνεπές σύστημα δεκαδικών δεν εδραιώθηκε πλήρως μέχρι το 1593, όταν ο Γερμανός μαθηματικός Χριστόφορος Κλάβιος χρησιμοποίησε δεκαδικούς αριθμούς σε μια αστρονομική πραγματεία. Τώρα, νέα έρευνα δείχνει ότι ο Κλάβιος έπαιζε με μια παλαιότερη παράδοση, παραλαμβάνοντας τη χρήση των δεκαδικών ψηφίων από έναν Βενετό έμπορο του 15ου αιώνα, τον Τζιοβάνι Μπιαντσίνι.
Το έργο του Bianchini χρονολογείται μεταξύ 1441 και 1450, γεγονός που καθιστά το δεκαδικό σημείο ενάμιση αιώνα παλαιότερο από τη χρήση του από τον Κλάβιο, σύμφωνα με τους συγγραφείς της νέας έρευνας.
Καθώς δίδασκε σε μια μαθηματική κατασκήνωση για μαθητές γυμνασίου, ο Glen Van Brummelen, ιστορικός των μαθηματικών στο Trinity Western University στον Καναδά, παρατήρησε τη χρήση του δεκαδικού σε μια από τις πραγματείες του Bianchini.
“Θυμάμαι να τρέχω στους διαδρόμους του κοιτώνα με τον υπολογιστή μου προσπαθώντας να βρω κάποιον που να είναι ξύπνιος και να φωνάζω “κοιτάξτε αυτό, αυτός ο τύπος χρησιμοποιεί δεκαδικά ψηφία στη δεκαετία του 1440!””. δήλωσε ο Van Brummelen στο Nature News.
Η ιδέα της διάσπασης ολόκληρων αριθμών σε κομμάτια είναι πολύ παλιά, αλλά οι περισσότεροι μαθηματικοί πριν από τον Μεσαίωνα χρησιμοποιούσαν κλάσματα. Οι αστρονόμοι χρησιμοποιούσαν δεκαδικούς αριθμούς, αλλά όχι στο γνωστό σύστημα βάσης 10 που μαθαίνουν σήμερα οι μαθητές του δημοτικού. Αντ’ αυτού, χρησιμοποιούσαν δεκαδικούς αριθμούς της βάσης 60, οι οποίοι δημιουργήθηκαν διαιρώντας κύκλους 360 μοιρών σε 60 λεπτά, τα οποία στη συνέχεια μπορούσαν να υποδιαιρεθούν σε 60 δευτερόλεπτα.
Περιστασιακά, οι μαθηματικοί χρησιμοποιούσαν συμβολισμούς που θυμίζουν το σημερινό δεκαδικό σύστημα, έγραψε ο Van Brummelen σε μια εργασία που δημοσιεύθηκε online στο περιοδικό Historia Mathematica. Αλλά αυτές οι ιδέες είχαν την τάση να ξεφουσκώνουν αντί να περνούν από μαθηματικό σε μαθηματικό.
“Έτσι, η προσπάθεια εντοπισμού ενός “πρώτου” μεταξύ αυτού του πλήθους διαφορετικών παικτών μπορεί να είναι ανόητη, ανάλογα με τα κριτήρια που θέτει κανείς για το επίπεδο εκτίμησης του ιστορικού παράγοντα της δύναμης των πράξεων με δεκαδικά κλάσματα και την ανθεκτικότητα των συστημάτων τους”, έγραψε ο Van Brummelen.
Ωστόσο, είναι ευκολότερο να προσδιορίσουμε την ιστορία του δεκαδικού σημείου – ένα σύμβολο που επιμένει μέχρι σήμερα, έγραψε. Και αυτός ο συμβολισμός εμφανίζεται για πρώτη φορά στο “Tabulae primi mobilis B” του Bianchini, ένα κείμενο για τον υπολογισμό των αστρικών συντεταγμένων. Ο Bianchini ήταν έμπορος που έγινε διαχειριστής της κυρίαρχης οικογένειας της Βενετίας εκείνη την εποχή, των d’Estes. Στο πλαίσιο αυτής της εργασίας, ήταν υπεύθυνος για τον υπολογισμό των ωροσκοπίων και της αστρολογίας. Σε ορισμένους από τους πίνακες του κειμένου του, χρησιμοποιεί το δεκαδικό σημείο όπως ακριβώς κάνουν σήμερα οι μαθηματικοί.
Αν και η σημειογραφία άργησε να διαδοθεί, ο Κλάβιος θα γνώριζε για τον Μπιαντσίνι, δήλωσε στο Nature News ο José Chabás, ιστορικός της αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο Pompeu Fabra στη Βαρκελώνη της Ισπανίας. Και οι συγγραφείς που εμπνεύστηκαν από τον Κλάβιο πήραν το δεκαδικό σημείο και το χρησιμοποίησαν. Τέλος, ο Σκωτσέζος μαθηματικός John Napier, ο εφευρέτης των λογαρίθμων, εδραίωσε το δεκαδικό σημείο στα μαθηματικά στις αρχές της δεκαετίας του 1600.