Νέα μελέτη δείχνει ότι η ενασχόληση με την αφηρημένη τέχνη μπορεί να προκαλέσει μετρήσιμες νοητικές αλλαγές στον θεατή, γεγονός που αυξάνει την ψυχολογική του απόσταση από το έργο.
Η ψυχολογική απόσταση είναι η νοητική απόσταση που τοποθετείτε μεταξύ του εαυτού σας και άλλων ανθρώπων, πραγμάτων, χρόνων και γεγονότων. Έχουμε την τάση να βλέπουμε τις αφηρημένες έννοιες ως πολύ μακρινές και τις συγκεκριμένες σκέψεις ως πολύ κοντινές. Παρομοίως, τα γεγονότα που συμβαίνουν αύριο είναι συχνά πιο “πραγματικά” για εμάς από τα πράγματα που συμβαίνουν τον επόμενο χρόνο.
Ως παράδειγμα για το πώς το κατανοούμε όλοι αυτό, φανταστείτε ότι έχετε κάνει σχέδια να περάσετε τη μέρα σας κάνοντας καρτ με τους φίλους σας. Αν απέχει ένας μήνας, μπορεί να εστιάσετε στις γενικές λεπτομέρειες, όπως το πόσο καλά θα περάσετε. Αν είναι αύριο, μπορεί να εστιάσετε σε μικρές λεπτομέρειες, όπως η υλικοτεχνική υποδομή για να πάτε εκεί. Το πρώτο γεγονός είναι ψυχολογικά και χρονικά μακρινό, οπότε τείνουμε να το βλέπουμε αφηρημένα- η δεύτερη περίπτωση είναι το αντίθετο.
Για το πείραμα αυτό, οι ερευνητές συγκέντρωσαν 840 άτομα για να εξετάσουν πώς η θέαση αφηρημένης τέχνης σχετίζεται με το πόσο ψυχολογικά κοντά ή μακριά την έβλεπαν.
Τα υποκείμενα της δοκιμής κλήθηκαν να δουν έργα τέχνης που ορίστηκαν ως αμιγώς αφηρημένα, με σαφώς καθορισμένο αντικείμενο, ή εν μέρει αφηρημένα με καθορισμένο αντικείμενο. Στη συνέχεια τους ζητήθηκε να φανταστούν ότι επρόκειτο να αποφασίσουν πού θα τοποθετούσαν τον πίνακα στην έκθεση. Θα μπορούσαν είτε να τον τοποθετήσουν σε μια γκαλερί “στη γωνία” είτε “σε μια άλλη πολιτεία”. Η ημερομηνία της έκθεσης θα μπορούσε να είναι είτε “αύριο” είτε “σε ένα χρόνο”.
Τα υποκείμενα είχαν σημαντικά περισσότερες πιθανότητες να επιλέξουν να τοποθετήσουν τα αφηρημένα έργα σε μια μακρινή γκαλερί στο μέλλον απ’ ό,τι να κάνουν το ίδιο με τα πιο γειωμένα έργα. Αυτή η τάση να συνδέουμε την αφηρημένη τέχνη με μακρινά μέρη ή χρόνους, ακόμη και μετά τον έλεγχο του πόσο πολύ άρεσε στους ανθρώπους το εν λόγω έργο τέχνης, δείχνει ότι έχουμε την τάση να τοποθετούμε ψυχολογική απόσταση μεταξύ του εαυτού μας και της αφηρημένης τέχνης.
Η συν-συγγραφέας της μελέτης Daphna Shohamy γενίκευσε αυτά τα ευρήματα για το Cosmos:
“Αυτό σημαίνει ότι η τέχνη έχει μια επίδραση στη γενική γνωστική μας κατάσταση που υπερβαίνει το πόσο την απολαμβάνουμε, αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τα γεγονότα και παίρνουμε αποφάσεις”. Η μελέτη αυτή, που δημοσιεύθηκε στο Proceedings of the National Academy of Sciences, δείχνει προς την ίδια κατεύθυνση με προηγούμενες έρευνες για το πώς αλληλεπιδρούμε με την αφηρημένη τέχνη. Μια μελέτη του 2011 παρακολούθησε τις κινήσεις των ματιών των ανθρώπων που βλέπουν αναπαραστατική τέχνη και εκείνων που εξετάζουν το έργο του Τζάκσον Πόλοκ και διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι τείνουν να βλέπουν όλο το αφηρημένο έργο καθώς το ψάχνουν για νόημα, σε αντίθεση με το να εστιάζουν σε μικρές λεπτομέρειες σε έναν πιο αναπαραστατικό πίνακα.
Ο ακριβής τρόπος με τον οποίο η αφηρημένη τέχνη προκαλεί στον εγκέφαλό μας να κάνει ένα βήμα πίσω κατά την εξέτασή της αποτελεί αντικείμενο περαιτέρω έρευνας.
Η άποψη ότι ένα έργο τέχνης πρέπει να προκαλεί μια συγκεκριμένη αντίδραση στον θεατή αποτελεί αντικείμενο κάποιας συζήτησης, αν και είναι απίθανο πολλοί από τους υποστηρικτές αυτής της ιδέας να είχαν κατά νου τα ευρήματα αυτής της μελέτης. Αν και η μελέτη αυτή δεν θα διευθετήσει καμία συζήτηση στον τομέα της αισθητικής ή δεν θα κάνει όλους λάτρεις της σύγχρονης τέχνης, μπορεί να οδηγήσει σε νέες αντιλήψεις για το πώς η τέχνη επηρεάζει τον θεατή και να χρησιμεύσει ως υπενθύμιση του πόσο πολύ επηρεάζουν το μυαλό τα έργα τέχνης και η ομορφιά.