Κατά πολλούς είναι ο πατέρας της σύγχρονης πολιτικής επιστήμης, κατά άλλους ένας διεφθαρμένος αυταρχικός πολιτικάντης… Ο λόγος για τον αμφιλεγόμενο Νικολό Μακιαβέλι, οι σκέψεις του οποίου είτε δέχτηκαν την απόλυτη αναγνώριση, είτε την απόλυτη κατακραυγή, ενώ αποτελούν διαχρονικό σημείο αναφοράς και μάλιστα βρέθηκε ξανά στο επίκεντρο της πολιτικής αντιπαράθεσης στο πλαίσιο των τρέχουσων εκλογών.
Γεννήθηκε στις 3 Μαΐου του 1469, στην Φλωρεντία και πέθανε στις 21 Ιουνίου του 1527. Όντας φτωχός απόγονος ευγενούς οικογένειας ο Μακιαβέλι κατάφερε να διαπρέψει ως διπλωμάτης, ως πολιτικός στοχαστής και ως συγγραφέας, ενώ κατάφερε να ανελιχθεί μέχρι το αξίωμα του δεύτερου καγκελαρίου της φλωρεντινής δημοκρατίας, με το οποίο εργάστηκε ως γραμματέας της αρμόδιας επιτροπής για τη διπλωματία και τον πόλεμο.
Το 1512, οι Μέδικοι επανήλθαν στην εξουσία, ανατρέποντας το δημοκρατικό καθεστώς, με τη βοήθεια των ισπανικών στρατευμάτων και τότε ο Μακιαβέλι απολύθηκε, υπέστη βασανιστήρια ως εχθρός τους και για μικρό διάστημα φυλακίστηκε. Όταν αποφυλακίστηκε κατέφυγε στο κτήμα του έξω από τη γενέτειρά του, προσπαθώντας μέσω της πένας του να επανέλθει στην πολιτική δράση.
Στο διάστημα αυτό μελέτησε κλασικούς συγγραφείς και ιστορία και συνέγραψε σειρά βιβλίων πολιτικού και ιστορικού περιεχομένου, αλλά και θεατρικά έργα, ποιήματα και μυθιστορήματα. Το 1515 γεννήθηκε το πιο σημαντικό του ίσως έργο, «Ο Ηγεμών», το οποίο έμελλε να επηρεάσει την πολιτική σκέψη πολλών πολιτικών και στοχαστών και να ασκήσει σημαντική επίδραση σε πολιτικές εξελίξεις της εποχής του και μεταγενέστερων περιόδων.
Σύμφωνα με τον «Ηγεμόνα», που ενέπνευσε από τον Ζαν Ζακ Ρουσό μέχρι τον Χίτλερ και τον Μουσολίνι, ο ηγεμόνας σαν έννοια συγκεντρώνει την αυθεντία επί παντός και τη βούληση να εφαρμόζει στους άλλους ότι αποφασίζει. Μάλιστα ο ηγεμόνας είναι ο μόνος που μπορεί με τη στάση του να αφυπνίσει την ηθικότητα στους ανθρώπους. Εκ πείρας γνωρίζει ότι οι άνθρωποι κάνουν το καλό μόνο από ανάγκη και είναι διατεθειμένος να τους αναγκάσει να μεταβάλλουν σταδιακά την κακία σε ανιδιοτέλεια.
Ο επιτυχημένος ηγεμόνας καθοδηγείται όχι από το θρησκευτικό δόγμα ή από τα ηθικά παραγγέλματα, αλλά από την αυστηρά ωφελιμιστική επιλογή των μέσων που είναι κατάλληλα για τους σκοπούς του και μπορεί να χειραγωγεί τους νόμους που διέπουν την πολιτική συμπεριφορά ώστε να διαμορφώνει την πορεία των γεγονότων.
Μερικά από τα αποφθέγματα του Μακιαβέλι
Ο ηγέτης αποκτά κύρος με το να είναι είτε αληθινός φίλος είτε πραγματικός εχθρός. Δηλαδή παίρνει θέση, καθαρά, υπέρ της μιας ή της άλλης πλευράς. Αυτή η τακτική έχει πολύ περισσότερα πλεονεκτήματα από την απλή ουδετερότητα.
•
Τους αντιπάλους σου ή πρέπει να τους παίρνεις με το μέρος σου ή να τους εκμηδενίζεις
•
Η πρώτη εντύπωση που δημιουργεί ένας ηγεμόνας είναι αυτή που δίνουν οι άνθρωποι που τον περιστοιχίζουν.
•
Δεν πρέπει ποτέ να αφήνει κανείς να συνεχίζεται μια ανωμαλία για να αποφύγει έναν πόλεμο, γιατί δεν τον αποφεύγει, αλλά μόνο αλλάζουν οι συνθήκες προς όφελος των αντιπάλων του.
•
Ο άνθρωπος είναι καλός μόνο όταν είναι αδύναμος.
•
Κάνε το κακό μια κι έξω, αλλά το καλό δίνε το σιγά-σιγά.
•
Ποτέ τίποτε μεγάλο δεν επιτεύχθηκε χωρίς κίνδυνο.
•
Οι πρίγκιπες και οι κυβερνήσεις είναι, μακράν, τα πιο επικίνδυνα στοιχεία σε μια κοινωνία.
•
Μια αλλαγή αφήνει την πόρτα ανοιχτή για να μπουν και άλλες.
•
Ποτέ μην προσπαθείς να κερδίσεις με τη βία αυτό που μπορεί να αποκτηθεί με πονηριά.
•
Γενικά οι άνθρωποι είναι αγνώμονες, ασταθείς και υποκριτές· προτιμούν να αποφεύγουν τον κίνδυνο και είναι αχόρταγοι για κέρδος.
•
Η υπόσχεση που δόθηκε ήταν μια αναγκαιότητα του παρελθόντος. Ο λόγος που δεν κρατήθηκε είναι μια αναγκαιότητα του παρόντος.
•
Έναν ηγέτη πρέπει να τον φοβούνται και να τον αγαπούν. Αν δεν γίνεται και τα δύο, τότε καλύτερα μόνο να τον φοβούνται.
•
Συμβαίνει, όλοι οι ένοπλοι προφήτες να είναι νικητές και οι άοπλοι να χάνονται.
•
Ο πόλεμος αρχίζει όταν θέλεις, αλλά δεν τελειώνει όταν θέλεις.
•
Αυτός που θέλει να τον υπακούν πρέπει να ξέρει να διατάζει.
•
Οι άνθρωποι έχουν το ελάττωμα, όταν έχει νηνεμία, να νομίζουν ότι δεν θα έρθει ποτέ καταιγίδα και δεν προετοιμάζονται.
•
Η τύχη είναι γυναίκα και γι’ αυτό ευνοεί τον νέο που την χειρίζεται με τόλμη.
•
Η αρετή κι ο πλούτος σπάνια πηγαίνουν στον ίδιο άνθρωπο.
•
Η φιλοδοξία είναι τόσο δυνατό πάθος, που όσο ψηλά και αν φθάσει κανείς δεν είναι ικανοποιημένος.
•
Ο καθένας βλέπει αυτό που φαίνεσαι. Λίγοι καταλαβαίνουν αυτό που είσαι.
•
Οι άνθρωποι είναι τόσο αφελείς και τόσο έτοιμοι να υπακούσουν, ώστε ποτέ δεν θα λείψουν τα θύματα σε έναν αχρείο για να κάνει τις απάτες του.
•
Μόλις κυριαρχήσει σε μια πόλη ένας κυβερνήτης, θα πρέπει να σκεφθεί τι τιμωρίες θα επιβάλει. Πρέπει να τις επιβάλει όλες μια κι έξω και να μην τις ανανεώνει κάθε μέρα.
•
Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα.
•
Σε ένα ηγεμόνα δεν λείπουν ποτέ οι νόμιμοι λόγοι για να παραβεί μια υπόσχεση.
•
Ο απλοϊκός λαός πάντα παρασύρεται από την εξωτερική εμφάνιση, και ο κόσμος αποτελείται κυρίως από απλοϊκούς.
•
Οι άνθρωποι ξεχνούν ευκολότερα το θάνατο του πατέρα τους παρά την απώλεια της περιουσίας τους.
•
Προκαλεί κανείς το ίδιο μίσος με τις καλές πράξεις όσο και με τις κακές.
•
Δεν υπάρχει τίποτε πιο σημαντικό για τον ηγεμόνα από το να φαίνεται ότι είναι θρήσκος.