Τα μεταναστευτικά πουλιά που μπορούν να αντιληφθούν το μαγνητικό πεδίο του πλανήτη. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Δυτικού Οντάριο στον Καναδά και το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο Bowling Green στις ΗΠΑ διαπίστωσαν ότι μπορούν να απενεργοποιήσουν το νευρολογικό βοήθημα πλοήγησης όταν δεν το χρειάζονται πλέον.
Η έρευνα εξέτασε σπουργίτια με λευκή λωρίδα (Zonotrichia albicollis) και διαπίστωσε ότι ήταν σε θέση να ενεργοποιούν ένα συγκεκριμένο τμήμα του εγκεφάλου τους όταν χρειαζόταν να μεταναστεύσουν και να το επαναφέρουν σε κατάσταση αδράνειας όταν ξεκουράζονταν σε σημεία στάσης.
Αυτή η περιοχή του εγκεφάλου της “συστάδας Ν” έχει αναγνωριστεί στο παρελθόν ως σημαντική για την πλοήγηση των πτηνών, αλλά δεν ήταν σαφές πώς ακριβώς χρησιμοποιούνταν σε όλα τα είδη ή αν ενεργοποιείται και απενεργοποιείται αυτόματα με βάση τους ημερήσιους ή εποχιακούς κύκλους.
“Αυτή η περιοχή του εγκεφάλου είναι εξαιρετικά σημαντική για την ενεργοποίηση της γεωμαγνητικής πυξίδας, ειδικά για τα τραγουδοπούλια όταν μεταναστεύουν τη νύχτα”, λέει η μεταπτυχιακή φοιτήτρια ψυχολογίας Madeleine Brodbeck από το Πανεπιστήμιο του Δυτικού Οντάριο στον Καναδά.
“Σχεδόν όλες οι προηγούμενες εργασίες σχετικά με αυτή τη συγκεκριμένη εγκεφαλική λειτουργία είχαν γίνει σε ένα εργαστήριο στην Ευρώπη, οπότε ήταν σπουδαίο να την αναπαράγουμε σε ένα βορειοαμερικανικό πτηνό όπως το λευκόσαρκο σπουργίτι”.
Τα πουλιά αναλύθηκαν σε τρεις ομάδες στο εργαστήριο: ημερήσια, νυχτερινή ανάπαυση και νυχτερινή μεταναστευτική ανησυχία. Αυτή η ανησυχία προσδιορίστηκε από την αυξημένη δραστηριότητα, όπως ο στροβιλισμός των φτερών και το πηδάλισμα της πέρκας.
Μέσω της εξέτασης των εγκεφάλων των πτηνών που διαχωρίστηκαν σε αυτές τις τρεις ομάδες, διαπιστώθηκε ότι η ενεργοποίηση της συστάδας Ν σχετίζεται με τη μεταναστευτική ανησυχία και όχι με το αν ήταν ημέρα ή νύχτα. Όσο πιο ανήσυχα ήταν τα πτηνά, τόσο πιο ενεργοί φάνηκαν να είναι οι νευρώνες της συστάδας Ν.
Με άλλα λόγια, δεν πρόκειται για ένα τμήμα του εγκεφάλου που ενεργοποιείται αυτόματα κατά τη διάρκεια της μεταναστευτικής περιόδου – ή ακόμη και τη νύχτα. Προηγούμενες μελέτες υποδηλώνουν ότι η συστάδα Ν είναι πάντα ενεργοποιημένη τη νύχτα, αλλά αυτό δεν συνέβη εδώ.
Αυτό συμβάλλει στην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο τα πουλιά και άλλα ζώα χρησιμοποιούν το μαγνητικό πεδίο του πλανήτη για να βρίσκουν το δρόμο τους, ο οποίος θα μπορούσε να βασίζεται σε κάτι τόσο απλό όσο ένα απαλό τράβηγμα των μαγνητικών σωματιδίων ή σε κάτι τόσο πολύπλοκο όσο ένα σπρώξιμο της κβαντικής χημείας.
“Τα μαγνητικά πεδία είναι πραγματικά διασκεδαστικό να τα σκεφτόμαστε επειδή είναι αόρατα για τους ανθρώπους”, λέει ο Brodbeck. “Δεν μπορούμε να τα δούμε ή να τα αισθανθούμε, αλλά τα περισσότερα ζώα τα αντιλαμβάνονται με κάποιο τρόπο”.
“Για τα πουλιά, η χρήση του μαγνητικού πεδίου της Γης για να γνωρίζουν αν πηγαίνουν προς έναν πόλο ή προς τον ισημερινό είναι προφανώς πολύ χρήσιμη για τον προσανατολισμό και τη μετανάστευση. Είναι απίστευτο ότι μπορούν να ενεργοποιήσουν τον εγκέφαλό τους με αυτόν τον τρόπο, ενώ εμείς δεν μπορούμε”.
Εκτός του ότι μας διδάσκει περισσότερα για το πώς τα πουλιά μεταναστεύουν και βρίσκουν το δρόμο τους σε όλο τον κόσμο, είναι άλλη μια υπενθύμιση ότι οι πόλεις μας μπορούν ενδεχομένως να παρεμβαίνουν στις φυσικές διαδικασίες που συμβαίνουν γύρω μας.
Αν γνωρίζουμε πώς ζουν τη ζωή τους τα ζώα, έχουμε μια καλύτερη ιδέα για το πώς να μείνουμε μακριά από το δρόμο τους ή να τα βοηθήσουμε να βρουν ασφαλή διέλευση. Οι ερευνητές υποδηλώνουν ότι υπάρχουν ακόμη πολλά περισσότερα για το τμήμα του συμπλέγματος N του εγκεφάλου των πτηνών που μπορούν να ανακαλυφθούν σε μελλοντικές μελέτες, όπως το πώς τα καιρικά στοιχεία ή τα αποθέματα λίπους μπορεί να επηρεάσουν τη δραστηριότητά του.
“Τα πουλιά δεν χρησιμοποιούν μόνο τη μαγνητική τους πυξίδα”, λέει ο ψυχολόγος και βιολόγος Scott MacDougall-Shackleton, από το Πανεπιστήμιο του Δυτικού Οντάριο. “Γνωρίζουμε ότι δίνουν προσοχή και στον ήλιο και τα αστέρια ως ενδείξεις. Και γνωρίζουμε επίσης ότι πράγματα όπως τα φώτα τη νύχτα ή τα παράθυρα στα κτίρια και όλα αυτά τα πράγματα που βάζουμε στον κόσμο διαταράσσουν τις μεταναστεύσεις τους”.
“Αυτού του είδους η βασική έρευνα μας ενημερώνει και μας επιτρέπει να γνωρίζουμε την πλήρη σειρά των τρόπων με τους οποίους τα ζώα αντιλαμβάνονται τον κόσμο όταν μεταναστεύουν και τι πρέπει να κάνουμε εμείς οι άνθρωποι για να ελαχιστοποιήσουμε τις επιπτώσεις μας”.