Το χαλί που στρώθηκε στον Μπασάρ αλ Άσαντ από τον Αραβικό Σύνδεσμο στην Τζέντα αυτή την εβδομάδα ανοίγει ένα νέο ζοφερό κεφάλαιο σε έναν κόσμο που σκοτεινιάζει. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν σκοτωθεί και εκατομμύρια έχουν εκτοπιστεί από τα φρικτά εγκλήματα πολέμου του καθεστώτος Άσαντ, αλλά εδώ τον υποδέχονται με ανοιχτές αγκάλες.
Περισσότερο από μια δεκαετία μετά την Αραβική Άνοιξη, η υπόσχεση για την ανάδειξη νέων και πιο υπεύθυνων πολιτικών δυνάμεων στην εξουσία που θα σαρώσουν τους μακροχρόνιους και διεφθαρμένους δεσπότες φαίνεται να έχει χαθεί. Τα αυταρχικά καθεστώτα σε όλη την περιοχή έχουν επιβεβαιώσει τον έλεγχό τους και έχουν στείλει ένα σαφές μήνυμα: καμία αλλαγή δεν θα γίνει δεκτή και οι υπάρχουσες πολιτικές τάξεις θα παραμείνουν ό,τι κι αν συμβεί.
Αυτό που είναι πιο εντυπωσιακό τώρα είναι η αλληλεγγύη αυτών των καθεστώτων και η προθυμία τους να παραμερίσουν τις διαφορές του παρελθόντος υπέρ της πραγματικής πολιτικής. Δεν βλέπουν πλέον όφελος στις συγκρούσεις μέσω αντιπροσώπων και, αντίθετα, είναι πρόθυμα να δώσουν προτεραιότητα στη συνεργασία έναντι των προσπαθειών για μεταρρυθμίσεις στην περιοχή.
Ο Αραβικός Σύνδεσμος είναι αναποτελεσματικός κατά των αυταρχικών καθεστώτων
Ένας βυζαντινός θεσμός, ο Αραβικός Σύνδεσμος – ο οποίος υποδέχθηκε τον πρόεδρο της Ουκρανίας Volodymyr Zelensky καθώς προσπαθεί να συγκεντρώσει την υποστήριξη του κόσμου ενάντια στην αχαλίνωτη Ρωσία – είναι γεμάτος με ηλικιωμένους άνδρες που μιλούν για ώρες αλλά κάνουν ελάχιστα. Η έδρα της Συρίας παραδόθηκε στην αντιπολίτευση το 2013, καθώς τα περιφερειακά κράτη υποστήριξαν ένοπλους αντάρτες που προσπαθούσαν να ανατρέψουν το καθεστώς Άσαντ.
Ωστόσο, οι πρόσφατες διπλωματικές ανταλλαγές μεταξύ της Συρίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (ΗΑΕ), της Σαουδικής Αραβίας και του Ομάν στέλνουν ένα συλλογικό μήνυμα από τα αυταρχικά καθεστώτα που ασκούν επιρροή στο δημόσιο σώμα και ποτέ δεν υποστήριξαν πλήρως την ιδέα των πολιτικών μεταβάσεων: “Ακόμα και αν σας αντιταχθήκαμε στο παρελθόν, εφόσον διατηρήσετε τη νομή σας στην εξουσία, θα σας καλωσορίσουμε ξανά στο μαντρί”. Ανοίγοντας την πόρτα στην επιστροφή του Άσαντ, χρόνια διπλωματικής απομόνωσης έπεσαν σε μια στιγμή. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο ο κόσμος λυγίζει;
Η Αραβική Άνοιξη, η οποία σάρωσε τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική το 2011, ήταν μια ιστορική στιγμή πολιτικής αφύπνισης για τους λαούς της περιοχής. Ορισμένοι, όπως το Κατάρ και η Τουρκία, προσπάθησαν να χρησιμοποιήσουν το κίνημα για να εδραιώσουν την εξουσία και να υποστηρίξουν ομάδες όπως οι πολιτικοί ισλαμιστές και οι πιο ριζοσπαστικές μαχητικές ομάδες.
Τα ΗΑΕ υιοθέτησαν μια παρόμοια επιθετική προσέγγιση, αντιτιθέμενα ενεργά στο πολιτικό Ισλάμ και υποστηρίζοντας πολιτοφυλακές και στρατιωτικές δυνάμεις που αντιτάχθηκαν στη Μουσουλμανική Αδελφότητα και σε παρόμοια κινήματα. Η Σαουδική Αραβία προσπάθησε τόσο να σταματήσει όσο και να περιορίσει το κίνημα, υποστηρίζοντας την προβληματική πολιτική μετάβαση στην Υεμένη με τη μεσολάβηση του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου, ενώ έστειλε στρατεύματα στη μοναρχία του Κόλπου Μπαχρέιν για να διατηρήσει το καθεστώς εκεί. Στη Συρία, το Ιράν βοήθησε τον Άσαντ να συντρίψει την αντιπολίτευση και πλημμύρισε τη χώρα με πολιτοφυλακές και επαναστατικούς φρουρούς.
Οι χώρες του Κόλπου, κυρίως η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ, υποστήριξαν πρόσφατα την Τουρκία και τον πρόεδρό της Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με δισεκατομμύρια δολάρια για να βοηθήσουν την παραπαίουσα τουρκική οικονομία.
Το Κατάρ, το οποίο στήριξε τη Μουσουλμανική Αδελφότητα στην Αίγυπτο πριν από την απομάκρυνσή της από την εξουσία το 2013, κατέθεσε πρόσφατα ένα δισεκατομμύριο δολάρια στην αιγυπτιακή κεντρική τράπεζα, βοηθώντας να ενισχυθεί η θέση του ανθρώπου που ηγήθηκε της εκδίωξης της ισλαμιστικής ομάδας: Πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι.
Η Τουρκία έχει δώσει σαφείς οδηγίες στα τηλεοπτικά κανάλια της αιγυπτιακής αντιπολίτευσης που εδρεύουν στην Κωνσταντινούπολη να “μετριάσουν” την κάλυψη που επικρίνει την αιγυπτιακή κυβέρνηση.
Αυτό που είναι πιο εντυπωσιακό τώρα είναι η αλληλεγγύη αυτών των καθεστώτων και η προθυμία τους να παραμερίσουν τις διαφορές του παρελθόντος υπέρ της πραγματικής πολιτικής
Καθώς το Ιράν αντιμετωπίζει ένα κύμα δημόσιων διαδηλώσεων που ζητούν σημαντικές αλλαγές και παραμένει απομονωμένο υπό τις δυτικές κυρώσεις, το Ριάντ έχει προχωρήσει στην ανοικοδόμηση των διπλωματικών σχέσεων με τον μακροχρόνιο εχθρό του. Οι συνέπειες αυτής της αυταρχικής αναζωπύρωσης είναι καταστροφικές για τους λαούς της περιοχής και το μέλλον της δημοκρατίας. Το Σουδάν έχει βυθιστεί σε νέα βία που απειλεί έναν ευρύτερο εμφύλιο πόλεμο.
Εν τω μεταξύ, η Τυνησία διολισθαίνει ξανά στη δικτατορία υπό τον πρόεδρο Kais Saied. Μια στρατιωτική επέμβαση και περισσότερα από οκτώ χρόνια συγκρούσεων στην Υεμένη έχουν αφήσει εκατομμύρια ανθρώπους να εξαρτώνται από τη διεθνή βοήθεια για την επιβίωσή τους και τη χώρα κατακερματισμένη υπό τον έλεγχο πολλαπλών ένοπλων ομάδων. Η Λιβύη έχει διαλυθεί από συγκρούσεις με αντιπροσώπους. Η Αίγυπτος αντιμετωπίζει αυξανόμενες οικονομικές δυσκολίες παρά τα μεγαλεπήβολα μεγαλεπήβολα έργα της.
Υπάρχει ελπίδα. Αυτά τα καθεστώτα ελπίζουν ότι οι πληθυσμοί τους έχουν εξαντληθεί από τις συγκρούσεις και την καταστολή και δεν έχουν πλέον τη βούληση να δώσουν προτεραιότητα στις εκκλήσεις για αλλαγή. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η Αραβική Άνοιξη ήταν μάταιη. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία είναι η πιο πρόσφατη υπενθύμιση του τρόπου με τον οποίο τα αυταρχικά καθεστώτα συγκρατούν την πρόοδο στις χώρες τους και απειλούν την παγκόσμια ειρήνη και σταθερότητα.
Ανάλυση: Chatham House