Πάνω από 55 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως πάσχουν από άνοια. Αυτή η πάθηση που καταστρέφει το μυαλό έχει τεράστιο αντίκτυπο στην κοινωνία και την οικονομία, γι’ αυτό και οι επιστήμονες εργάζονται σκληρά για να βρουν τρόπους αντιμετώπισης ή πρόληψής της. Ένας από τους δρόμους που διερευνάται είναι το νέο φάρμακο για την απώλεια βάρους, το Wegovy, σύμφωνα με σχετικό δημοσίευμα της Daily Mail.
Αν και η ηλικία είναι μακράν ο μεγαλύτερος παράγοντας κινδύνου για την άνοια, η παχυσαρκία και ο διαβήτης τύπου 2 αποτελούν επίσης σημαντικούς παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη της πάθησης. Σε αυτό το σημείο μπαίνουν στο προσκήνιο το Wegovy και το αδελφό του φάρμακο, το Ozempic.
Το Wegovy και το Ozempic, ένα φάρμακο για τη θεραπεία του διαβήτη τύπου 2, περιέχουν αμφότερα την ίδια δραστική ουσία που ονομάζεται σεμαγλουτίδη.
Η σεμαγλουτίδη μιμείται τη δράση μιας ορμόνης, της GLP-1, η οποία απελευθερώνεται κανονικά από το έντερο μετά από ένα γεύμα. Η ορμόνη προσκολλάται σε υποδοχείς στο πάγκρεας που διεγείρουν την απελευθέρωση ινσουλίνης, η οποία συμβάλλει στη μείωση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα.
Ωστόσο, οι υποδοχείς αυτοί βρίσκονται επίσης στα “κέντρα ανταμοιβής” του εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένων των περιοχών που ελέγχουν το φαγητό. Δεδομένου ότι η σεμαγλουτίδη είναι σε θέση να διασχίσει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό (το προστατευτικό στρώμα γύρω από τον εγκέφαλο), είναι πιθανό να τροποποιεί άμεσα την εγκεφαλική δραστηριότητα ώστε να κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται λιγότερο πεινασμένοι.
Μια δανική μελέτη που παρακολούθησε άτομα με διαβήτη τύπου 2 για πέντε χρόνια διαπίστωσε ότι τα άτομα που έπαιρναν σεμαγλουτίδη ή λιραγλουτίδη (άλλο φάρμακο για τον διαβήτη) είχαν χαμηλότερη συχνότητα εμφάνισης άνοιας. Ο διαβήτης τύπου 2 σχετίζεται πιο έντονα με την αγγειακή άνοια και όχι με τη νόσο Αλτσχάιμερ (την πιο κοινή μορφή άνοιας), οπότε μόνο ορισμένες μορφές άνοιας μπορεί να μειώνονται από τη σεμαγλουτίδη.
Παρ’ όλα αυτά, δύο κλινικές δοκιμές που ξεκίνησαν το 2021 εξετάζουν κατά πόσον καθημερινές από του στόματος δόσεις σεμαγλουτίδης θα επιβραδύνουν την πρόοδο της νόσου σε άτομα που βρίσκονται στα αρχικά στάδια της νόσου Αλτσχάιμερ. Δεδομένου ότι χρειάζεται μεγάλο χρονικό διάστημα για την ανάπτυξη της νόσου, οι δοκιμές αναμένεται να ολοκληρωθούν το 2026.
Η νόσος Αλτσχάιμερ θεωρείται ότι ξεκινά από συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφαλικού φλοιού – την περιοχή που είναι υπεύθυνη για τις αναμνήσεις και τη χωρική πλοήγηση. Όμως δεν ανιχνεύθηκαν υποδοχείς για το GLP-1 στο φλοιό, γεγονός που καθιστά απίθανο ότι η σεμαγλουτίδη ενεργοποιεί άμεσα τα δίκτυα μνήμης. Πώς μπορεί λοιπόν το φάρμακο να θεραπεύσει τη νόσο;
Οι εγκέφαλοι των ασθενών με νόσο Αλτσχάιμερ συσσωρεύουν κολλώδεις πλάκες αμυλοειδούς-β καθώς και συσσωματώματα πρωτεϊνών tau μέσα στα εγκεφαλικά κύτταρα. Αυτές πιστεύεται ότι διαταράσσουν τη νόηση.
Μια κλινική δοκιμή βρίσκεται σε εξέλιξη εδώ στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, η οποία θα εξετάσει συγκεκριμένα τα επίπεδα tau σε άτομα που έχουν υψηλά επίπεδα αμυλοειδούς-β αλλά δεν έχουν (ακόμη) αναπτύξει άνοια. Ελπίζεται ότι η σεμαγλουτίδη θα μειώσει τα επίπεδα του φλοιού tau, οδηγώντας σε μειωμένα ποσοστά γνωστικής έκπτωσης.
Τα φάρμακα που εγκρίθηκαν πρόσφατα στις ΗΠΑ για τη θεραπεία της νόσου Αλτσχάιμερ στοχεύουν στις πλάκες αμυλοειδούς βήτα. Αλλά τα φάρμακα αυτά έχουν αποδειχθεί αμφιλεγόμενα, με τους ασθενείς να χρειάζονται ωριαίες εγχύσεις κάθε δύο έως τέσσερις εβδομάδες.
Αυτοί οι τύποι φαρμάκων πιθανώς στοχεύουν επίσης το αμυλοειδές-β γύρω από τα αιμοφόρα αγγεία, οδηγώντας σε δυνητικά απειλητικές για τη ζωή παρενέργειες, όπως αιμορραγίες στον εγκέφαλο. Επομένως, είναι επιθυμητές εναλλακτικές στρατηγικές, και σε αυτό το σημείο μπορεί να λάμψει η σεμαγλουτίδη.
Φλεγμονή
Ο βασικός σύνδεσμος μεταξύ της σεμαγλουτίδης και της μείωσης της νόσου Αλτσχάιμερ μπορεί να είναι η νευροφλεγμονή – μια κατάσταση κατά την οποία ο εγκέφαλος είναι χρόνια φλεγμονώδης.
Η νευροφλεγμονή βλάπτει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, ο οποίος διαταράσσεται τόσο στη νόσο Αλτσχάιμερ όσο και στην αγγειακή άνοια. Η δοκιμή της Οξφόρδης που εξετάζει το tau εξετάζει επίσης πώς η σεμαγλουτίδη επηρεάζει τη νευροφλεγμονή (υπάρχουν ενδείξεις ότι η σεμαγλουτίδη είναι αντιφλεγμονώδης σε άτομα με παχυσαρκία).
Επίσης, μειώνει τη νευροφλεγμονή στους εγκεφάλους ποντικών και αποκαθιστά τη μεταφορά γλυκόζης μέσω του αιματοεγκεφαλικού φραγμού (κάτι που διαταράσσεται σε άτομα με Αλτσχάιμερ).
Ένα άλλο φάρμακο, η μεμαντίνη – που αναπτύχθηκε αρχικά για τη θεραπεία του διαβήτη – επαναπροσδιορίστηκε για την ανακούφιση των συμπτωμάτων της νόσου Αλτσχάιμερ και εξακολουθεί να συνταγογραφείται για αυτή τη χρήση σήμερα. Τώρα περιμένουμε με ανυπομονησία τα αποτελέσματα της επόμενης γενιάς φαρμάκων για τον διαβήτη και την απώλεια βάρους για να δούμε αν μπορούν να προλάβουν ή να θεραπεύσουν τη νόσο Αλτσχάιμερ.
Εν τω μεταξύ, υπάρχουν αλλαγές στον τρόπο ζωής που μπορείτε να κάνετε για να μειώσετε τον κίνδυνο εμφάνισης της πάθησης. Αυτές περιλαμβάνουν τη διατήρηση της δραστηριότητας, την υγιεινή διατροφή, τη διατήρηση ενός υγιούς βάρους και τη διακοπή του καπνίσματος.
Tim Viney, Career Development Fellow, Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και Barbara Sarkany, υποψήφια διδάκτωρ, Alzheimer’s, Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης