Πολλοί από εμάς είναι εξοικειωμένοι με το αίσθημα νωθρότητας και λήθαργου το απόγευμα, αλλά για όσους πάσχουν από αποφρακτική άπνοια ύπνου (OSA), το πρόβλημα είναι πιο σοβαρό.
Ευτυχώς, οι ερευνητές έχουν πλέον εντοπίσει ένα φάρμακο που προσφέρει καλές πιθανότητες να βοηθήσει. Και όχι, δεν κυκλοφορεί σε μορφή εσπρέσο. Η υπερβολική υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας (EDS) για τα άτομα που πάσχουν από OSA μπορεί να επηρεάσει σοβαρά την καθημερινή ζωή. Σημαίνει ότι έχουν συντριπτικές παρορμήσεις για ύπνο σε ακατάλληλες στιγμές – ενώ οδηγούν ή τρώνε, για παράδειγμα – και συχνά δυσκολεύονται να ολοκληρώσουν απλές εργασίες.
Ενώ η μάσκα θετικής πίεσης των αεραγωγών (PAP) είναι η συνήθης έκδοση για τα άτομα με OSA και μπορεί να βοηθήσει στην υποστήριξη των πνευμόνων με συμπιεσμένο αέρα τη νύχτα, δεν εξαλείφει πάντα την EDS. Ως αποτέλεσμα, οι ειδικοί εργάζονται για τον εντοπισμό φαρμάκων που θα μπορούσαν να προσφέρουν βοήθεια.
“Το πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει να κάνουν τα άτομα με OSA είναι να χρησιμοποιούν τη μηχανή PAP, αλλά αν εξακολουθούν να νυστάζουν υπάρχουν επιλογές με τη μορφή φαρμάκων που μπορούν να μειώσουν την κούρασή τους”, λέει ο ειδικευόμενος ιατρός στην εσωτερική ιατρική Tyler Pitre, από το Πανεπιστήμιο McMaster στον Καναδά.
Ο Pitre και οι συνεργάτες του εξέτασαν 14 προηγούμενες κλινικές δοκιμές στις οποίες συμμετείχαν 3.085 άτομα με OSA και EDS, εξετάζοντας τη συγκριτική αποτελεσματικότητα τριών φαρμάκων κατά της κόπωσης: solriamfetol, armodafinil-modafinil και pitolisant. Και τα τρία ήταν πιο αποτελεσματικά από τα εικονικά φάρμακα στην καταπολέμηση του EDS, σε διαφορετικό βαθμό.
Συνδυάζοντας τα δεδομένα των 14 δοκιμών, η ομάδα διαπίστωσε ότι η σολριαμφετόλη προσέφερε τη μεγαλύτερη στατιστική διαφορά σε σχέση με το εικονικό φάρμακο όσον αφορά την εγρήγορση. Τα στοιχεία δεν ήταν εξίσου συγκεκριμένα για την αρμοδαφινίλη-μοδαφινίλη και την πιτολιζάντη, οι οποίες “πιθανώς βελτιώνουν” ορισμένες, αλλά όχι όλες τις μετρήσεις της εγρήγορσης μετά από ένα μήνα χρήσης. Τα στατιστικά στοιχεία έδειξαν επίσης ότι οι παρενέργειες θα μπορούσαν να αποτελέσουν ζήτημα με την armodafinil-modafinil και τη solriamfetol, αν και οι ασθενείς ήταν πιο πιθανό να σταματήσουν τη χρήση της πρώτης.
Αν και είναι δύσκολο να συνοψίσουμε τα ευρήματα σε πολλαπλές δοκιμές, η σύγκριση δείχνει ότι τα αποτελέσματα της σολριαμφετόλης προηγούνται, πιθανώς ως αποτέλεσμα της αύξησης των επιπέδων της νορεπινεφρίνης (που προετοιμάζει το σώμα για δράση) και της ντοπαμίνης (που συνδέεται με την ευχαρίστηση και τα κίνητρα) στον εγκέφαλο.
Οι ερευνητές λένε ότι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της σολριαμφετόλης αξίζουν περαιτέρω διερεύνησης, ιδίως όσον αφορά τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στα άτομα που τη λαμβάνουν, επειδή υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία για τη μακροχρόνια χρήση. Και και δεν είναι μόνο τα άτομα με OSA και EDS που μπορεί να βρουν τη solriamfetol και αυτά τα άλλα φάρμακα χρήσιμα.
“Θα ήταν ενδιαφέρον να δούμε πόσο αποτελεσματικά θα είναι αυτά τα φάρμακα κατά της κόπωσης για τη θεραπεία συναφών ασθενειών, όπως το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης και η μακρά COVID, τώρα που ξέρουμε ότι λειτουργούν για μια παρόμοια κατάσταση”, λέει η επίκουρη καθηγήτρια αναισθησίας Dena Zeraatkar, από το Πανεπιστήμιο McMaster.
Ωστόσο, υπάρχουν ακόμη πολλά που δεν γνωρίζουμε για τη μακροχρόνια COVID ή τη χρόνια κόπωση, και οποιαδήποτε θεραπεία γι’ αυτά θα πρέπει ιδανικά να στοχεύει στις υποκείμενες αιτίες, από τις οποίες υπάρχουν πολλές.
Δύο από τα φάρμακα που μελετήθηκαν συνταγογραφούνται ήδη για την OSA και το EDS, ενώ το pitolisant βρίσκεται ακόμη υπό εξέταση από τον FDA των ΗΠΑ. Το ποιο φάρμακο θα συνταγογραφήσει ο γιατρός εξαρτάται από μια σειρά παραγόντων, συμπεριλαμβανομένου του προσωπικού προφίλ υγείας του ασθενούς. Ωστόσο, είναι η πρώτη φορά που οι θεραπείες αυτές συγκρίνονται μεταξύ τους με αυτόν τον τρόπο.
Με τις παρενέργειες να αποτελούν ενδεχομένως ζήτημα – η σολριαμφετόλη έχει συνδεθεί με αύξηση της αρτηριακής πίεσης, για παράδειγμα – χρειάζεται προσοχή. Τούτου λεχθέντος, δεδομένου ότι ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι παγκοσμίως πάσχουν από OSA, υπάρχει σαφώς επείγουσα ανάγκη για την εξεύρεση καλύτερων θεραπειών.
“Δεκαπέντε έως 30 τοις εκατό των ανθρώπων στη Βόρεια Αμερική έχουν διαγνωστεί με OSA και ο επιπολασμός θα μπορούσε να είναι πολύ υψηλότερος, καθώς πολλοί άλλοι δεν έχουν διαγνωστεί”, λέει ο Pitre.
“Πολλοί άνθρωποι έχουν συμπτώματα, καθώς η πάθηση συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με την παχυσαρκία, η οποία επηρεάζει μεγάλο και αυξανόμενο αριθμό ανθρώπων στον Καναδά, τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες χώρες υψηλού εισοδήματος”.