Ίσως επειδή το Matrix ήταν μια τέλεια ταινία. Ίσως επειδή η διαφημιστική εκστρατεία ήταν απλά ανυπέρβλητη. Ίσως έφταιγε η αδιαπέραστη τεχνο-φλυαρία του Αρχιτέκτονα. Ό,τι κι αν ήταν, όταν το Matrix Reloaded βγήκε στις κινηματογραφικές αίθουσες το 2003 – πριν από 20 χρόνια – άφησε τους θεατές προβληματισμένους. Τέσσερα χρόνια νωρίτερα, το αρχικό επαναστατικό cyberpunk sci-fi classic των Wachowskis ήρθε από το πουθενά και άλλαξε το πρόσωπο του κινηματογράφου για πάντα – συνδυάζοντας σκηνές μάχης με επιρροές από anime και ποπ φιλοσοφία για να δημιουργήσει ένα αριστούργημα που ιντριγκάρει τον θεατή, αλλάζει την πραγματικότητα και ρίχνει ατελείωτες σφαίρες. Ακόμα και σε μια χρονιά γεμάτη με κυκλοφορίες-ορόσημα – Star Wars: Episode I – The Phantom Menace, Eyes Wide Shut, Fight Club, The Sixth Sense – δεν μπορούσε κανείς να το αρνηθεί: Το Matrix ήταν μοναδικό. Αλλά όταν κυκλοφόρησε το Reloaded, οι αντιδράσεις έκαναν τους ενθουσιασμένους οπαδούς να φοβούνται το χειρότερο: τι θα γινόταν αν οι συνέχειες ήταν πιο κοντά στο να είναι… λοιπόν, το νούμερο δύο;
Το Matrix: Reloaded
Δεν ήταν λόγω έλλειψης φιλοδοξίας. Μετά την επιτυχία της πρώτης ταινίας, οι Wachowskis ανακήρυξαν το 2003 ως “τη χρονιά του Matrix” – κυκλοφόρησαν το Reloaded τον Μάιο, το φινάλε του Revolutions τον Νοέμβριο, με την ανθολογία anime The Animatrix και το βιντεοπαιχνίδι Enter The Matrix να κυκλοφορούν επίσης μέσα σε αυτό το διάστημα. Αυτό που ξεκίνησε ως μια μοναδική ταινία με ένα φαινομενικά τέλειο τέλος επρόκειτο να εκραγεί σε μια πολύ μεγαλύτερη μυθολογία, με μια σειρά από νέους χαρακτήρες που μετακινούνται μεταξύ πολλαπλών μέσων. Και ενώ οι αδελφές πέτυχαν απόλυτα τον στόχο τους – γυρίζοντας και τα δύο σίκουελ back-to-back και φέρνοντας τις συμπληρωματικές ιστορίες στον κόσμο ακριβώς όταν αναμενόταν – τόσο το Reloaded όσο και το Revolutions έμειναν τελικά στην ιστορία ως απογοητεύσεις, υπερβολικά πολύπλοκες και εκτός κλίματος με αυτό που έκανε το Matrix τόσο ξεχωριστό εξ αρχής.
Το θέμα όμως είναι το εξής: αν και δεν είναι τόσο εξαιρετικές όσο το πρωτότυπο, οι συνέχειες του Matrix είναι θεαματικές από μόνες τους. Είναι ό,τι πρέπει να είναι τα sequels – μεγαλύτερα, πιο άγρια, πιο παράξενα. Και είναι επίσης πολύ Wachowskian, ένας μικρόκοσμος όλων όσων το σκηνοθετικό δίδυμο θα δημιουργούσε στη δεκαετία που ακολούθησε.
Ίσως η μεγαλύτερη επιτυχία των Reloaded και Revolutions είναι η προθυμία τους να προχωρήσουν πέρα από το φαινομενικά θριαμβευτικό τέλος του The Matrix. Ακριβώς όπως οι συνέχειες των παραμυθιών πρέπει να αναρωτιούνται τι πραγματικά έρχεται μετά το ευτυχισμένο τέλος, η συνέχεια της ιστορίας εδώ τολμά να επισημάνει ότι η απελευθέρωση του Neo (Keanu Reeves) δεν είναι αυτό που φαίνεται. Σίγουρα, μπορεί να πετάξει τώρα – και η άνοδός του, με την υποστήριξη του “Wake Up” των Rage Against The Machine, εξακολουθεί να είναι το τέλειο τέλος της αρχικής ταινίας. Αλλά το όραμα των Wachowskis για το πού θα πάει η ιστορία στη συνέχεια δεν είναι κυνική τροφή για sequel – είναι μια αναγνώριση ότι τα συστήματα ελέγχου είναι συχνά τόσο προηγμένα, που η πραγματική απελευθέρωση απαιτεί περαιτέρω δουλειά και διάλυση στην πηγή. Η αυτοπραγμάτωση του Neo – ότι είναι ο Ένας και ότι μπορεί να απελευθερωθεί από τους περιορισμούς του Matrix και να ζήσει απερίσπαστος από τους κανόνες του – μπορεί να είναι ωραίο να την παρακολουθείς, αλλά δεν έχει λύσει πραγματικά τίποτα. Η ανθρωπότητα είναι παγιδευμένη, οι μηχανές εξακολουθούν να βασιλεύουν και το Matrix συνεχίζει να ζει.
Το ξεκαθάρισμα όλων αυτών των ιδεών στο Reloaded πιθανότατα χάνεται, επειδή η κεντρική αποκάλυψη περιέχεται σε μια από τις πιο χλευασμένες σκηνές της συνέχειας: Η συνάντηση του Neo με τον Αρχιτέκτονα. Μετά από διάφορους καβγάδες, ο στωικός μας ήρωας έρχεται πρόσωπο με πρόσωπο με τον “άνθρωπο” (ή, πρόγραμμα μηχανής που εκδηλώνεται ως άνθρωπος) που δημιούργησε το Matrix – έναν γενειοφόρο τύπο με τάση για εξωφρενική πολυλογία, του οποίου η υπερφυσική μεγαλοπρέπεια και η γλωσσική αρετή κρύβουν μια απλή αλήθεια απέναντι στον Ένα: δεν είναι ο μόνος, ε, ένας. Κάτω από τον γελοία φλύαρο διάλογο, η ακολουθία του Αρχιτέκτονα υπονομεύει την αφήγηση του “Εκλεκτού” – ο Neo δεν είναι εκλεκτός, είναι ένα προκαθορισμένο χαρακτηριστικό ενός εγγενώς ελαττωματικού συστήματος. Το Matrix έχει ήδη υπάρξει σε πέντε προηγούμενες εκδοχές- ο Neo είναι ο έκτος “Ένας”, και έχει μια συγκεκριμένη λειτουργία να διατηρήσει. Είτε θα επανεκκινήσει το Μάτριξ, με τις μηχανές να επιτρέπουν σε έναν μικρό αριθμό ελεύθερων ανθρώπων να επιβιώσουν στη Σιών και να επανακατοικήσουν το σύστημα, είτε, αν δεν το κάνει, όλοι θα πεθάνουν και η ανθρωπότητα θα εξαφανιστεί. Ήταν αναπόφευκτο, εξηγεί ο Αρχιτέκτονας, ότι ο Neo θα κατέληγε εδώ. Και κάθε φορά που το έκαναν οι προκάτοχοί του, διαιώνιζαν το σύστημα. Είναι αναμενόμενο ότι και αυτός θα κάνει το ίδιο.